Ciekawostki – Babia Góra

Babiogórski Park Narodowy utworzono w 1954 roku. Obejmuje on północną i południową stronę masywu Babiej Góry włącznie z Diablakiem (http://www.bgpn.pl/), po słowackiej stronie istnieje park krajobrazowy „Horná Orava”.
Botanicznym symbolem parku jest okrzyn jeleni – bylina osiągająca 2 m wys., z okazałymi baldachami biało-zielonych kwiatów.
W 1977 roku Park został przyjęty przez UNESCO do międzynarodowej sieci Rezerwatów Biosfery.
Siedziba Dyrekcji Parku mieści się w Zawoi.

Diablak lub Babia Góra (słow.Babia hora) (1725 m n.p.m.) – najwyższy szczyt masywu Babiej Góry, w Paśmie Babiogórskim (Beskid Żywiecki) i jednocześnie najwyższy „pozatatrzański” szczyt całej Polski.
Jego grzbietem przebiega granica polsko-słowacka oraz Wielki Europejski Dział Wodny (zlewisko Bałtyku i Morza Czarnego). W okolicach szczytu znajduje się rumowisko skalne, zwane rumowiskiem Babiej Góry.
Na południowych stokach Diablaka, około 100 m poniżej szczytu znajduje się najwyżej położone w Masywie Babiej Góry źródło wody o nazwie Głodna Woda.
Masyw Babiej Góry objęty jest ochroną Babiogórskiego Parku Narodowego. Babia Góra należy do Korony Gór Polski.

Z nazwą Babia Góra wiąże się kilka ciekawych legend. Jeden z orawskich przekazów mówi, że jest to postać kobiety zamienionej w kamień. Czekała ona na swojego kochanka zbójnika nad przełęczą Krowiarka; kiedy zobaczyła, że zbójnicy niosą jego ciało, skamieniała z żalu. Wg innego podania, jest to stos kamieni wysypany przez babę olbrzymkę. I jeszcze inne tłumaczy nazwę tym, że w jaskiniach Babiej Góry zbójnicy trzymali swoje branki.
Z uwagi na swoją wysokość Babia Góra nazywana jest Królową Beskidów, natomiast z powodu zmiennych warunków – zwana jest Kapryśnicą i Matką Niepogód. Orawianie nazywają ją Orawską Świętą Górą.

Nazwa „Diablak” ma swoje źródło w ludowych przekazach. Jedna z nich mówi, że na szczycie Babiej Góry diabeł budował zamek dla zbójnika. Kiedy zamek był już na ukończeniu zapiał kur, budowla rozsypała się i pogrzebała zbójnika. Podobno podczas burzy słychać dźwięk ciupagi nieszczęśnika. Nawiązują do tej historii inne ludowe nazwy szczytu: Diabli Zamek lub Diable Zamczysko. Na szczycie Diablaka znajduje się kilka ciekawych obiektów:

• Kamienny obelisk, ustawiony przez Węgrów (1876 r.) na pamiątkę wejścia na szczyt w 1806 roku arcyksięcia Józefa Habsburga. Pierwszy postawiono tutaj w 1846 r. (w 40. rocznicę), ale został zniszczony podczas Wiosny Ludów. Na obelisku wykuty jest napis w języku węgierskim.
• Płyta skalna, która znajduje się obok obelisku (pochodzi z rumowiska Babiej Góry) z wyrytym tekstem: „74 Górnośląski Pułk Piechoty dla uczczenia Czynu Legionowego i jego twórcy, pierwszego marszałka Polski Józefa Piłsudskiego”. Po śmierci Piłsudskiego na Babiej Górze i na kilku innych okolicznych szczytach zapalono symboliczne ogniska, a ziemię z Babiej Góry w dekoracyjnej urnie złożono u grobu marszałka.
• Obelisk z tablicą pamiątkową poświęcony papieżowi Janowi Pawłowi II. Znajduje się po stronie słowackiej, został ufundowany przez mieszkańców czterech słowackich wsi spod Babiej Góry na pamiątkę pielgrzymek papieża na Słowację. Na jego tylnej ścianie znajdują się z napisy w języku polskim, angielskim i niemieckim.

• Kamienny ołtarz polowy. Znajduje się po słowackiej stronie. Co rok w niedzielę ok. 15 września odprawiana jest przy nim msza święta, tzw. GOPR-owska.
• Statuetka Matki Bożej Królowej Babiej Góry i tablica z brązu upamiętniająca Kongres Eucharystyczny i Rok Maryjny 1987; znajduje się od strony Akademickiej Perci. Statuetka, umieszczona przez ratowników GOPR w 1984 r. jest wyrazem wdzięczności za ocalenie papieża Jana Pawła II z zamachu na jego życie.
• Kamienny mur o długości ponad 10 metrów, wybudowany został przez turystów z kamieni rumowiska Babiej Góry. Pełni rolę wiatrochronu.

Rumowisko Babiej Góry – znajduje się w szczytowych partiach masywu Babiej Góry. Na zachodnich stokach Diablaka rumowisko skalne ma postać tzw. Tablic Zejsznera – są to duże płaskie kamienie zbudowane z piaskowca magurskiego. Tablice nazwano na cześć Ludwika Zejsznera, który zajmował się geologią Babiej Góry.
Ciekawostka turystyczna – W 1967 r. na jednym z bloków skalnych umieszczono tablicę upamiętniającą 55- rocznicę wycieczki Włodzimierza Lenia na Babią Górę, który podobno w 1912 oglądał ze szczytu wschód słońca. Tablice te zostały usunięte przez turystów.

Wypadki na Babiej Górze – zdarzają się najczęściej w okresie jesienno-zimowym, kiedy nieświadomi zagrożeń turyści zlekceważą warunki pogodowe, a te potrafią się zmienić radykalnie, nie na darmo góra jest zwana Kapryśnicą i Matką Niepogód. Do jednych z największych wypadków doszło 14 lutego 1935 roku, podczas zawodów narciarskich. Zginęły wówczas 4 osoby – cała ekipa reprezentująca Klub Sportowy „Beskid” – Andrychów. W maju 2013 w pobliżu żlebu Poszukiwaczy Skarbów rozbiła się awionetka, w wypadku zginęły 3 osoby. Głośno było o śmierci ultramaratończyka, który zginął 14.02.2015 r. podczas treningu na Babiej Górze.

Głodna Woda (też: Głodowa Woda, Głodne Źródło) – źródło ma stałą temperaturę ok. 2-3 °C, poza tym nie zanika nawet zimą. Dlatego też wybudowano tutaj (w 1905 r.) schronisko górskie, wodę doprowadzono do niego rurociągiem.

Nieistniejące (pierwsze) schronisko na Babiej Górze (a właściwie pod Głodną Wodą (1616 m n.p.m.), niem. Schutzhaus auf der Babiagura) – zostało wybudowane w 1905 r. przez Beskidenverein, był to pierwszy tego typu obiekt w Beskidzie Żywieckim.
Więcej informacji o schronisku, zdjęcia ruin oraz opis trasy prowadzącej obok ruin znajduje się w naszym opisie trasy: https://gorydlaciebie.pl/wyprawy/babia-gora-od-strony-poludniowej-z-lipnicy-wielkiej/

Sokolica (1367 m) – szczyt w północno-wschodniej grani masywu Babiej Góry, przy czerwonym szlaku z przełęczy Krowiarki na Diablak. Szczyt stanowi spore wypłaszczenie, które jest wspaniałym punktem widokowym. Widać z niego przede wszystkim grzbiet Babiej Góry, ale też Baranią Górę, Skrzyczne, Pasmo Polic i Pasmo Jałowieckie, Beskid Makowski, Beskid Mały i Zawoję. Szczyt jest ogrodzony i wyłożony kamieniami, znajdują się też tutaj tablice ścieżki edukacyjnej „Śladami Wawrzyńca Szkolnika”. Szczyt od północno-zachodniej strony podcięty jest skalnym urwiskiem. W XIX wieku gnieździł się w nim orzeł przedni, który przez okolicznych mieszkańców uważany był za sokoła i stąd też pochodzi nazwa wzniesienia.

Gówniak lub Wołowe Skałki (1617 m n.p.m.) – nazwa pochodzi od odchodów wypasanych na tym terenie wołów. Występująca w niektórych źródłach nazwa Główniak jest nieprawidłowa.
Gówniak jest jednym z tzw. pięciu szczytów grzbietowych Babiej Góry. Rejon ten należy do Polski, ale w okresie II wojny światowej przebiegała tędy granica słowacko-niemiecka. Pozostałością po niej są granitowe słupki z literami S i D (S – Slovensko, D – Deutschland). Zostały one później przewrócone, a w 2012 wykorzystane przy budowie ścieżki turystycznej.

Ludwik Zejszner (1805 – 1871) – polski geolog, kartograf, krajoznawca i geograf. Jest autorem opracowań geologicznych Karpat i Gór Świętokrzyskich oraz etnograficznych dotyczących ludów karpackich.

Schronisko PTTK na Markowych Szczawinach (1180 m n.p.m.) położone jest u stóp Babiej Góry (od strony północnej) na polanie Markowe Szczawiny.
Schronisko zostało wybudowane w 1906 r. z inicjatywy dr Hugona Zapałowicza – prezesa Oddziału Babiogórskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Była to „odpowiedź” Polaków na turystyczną aktywność w tym rejonie niemieckiej organizacji Beskidenverein, która m.in. wybudowała schronisko pod Babią Górą.
Początkowo niewielki budynek (miał dwie izby sypialniane, kuchnię i jadalnię) był stopniowo rozbudowywany. W 1934 r. doprowadzono do niego wodociąg oraz linię telefoniczną.
Podczas wojny schronisko przejęła oficjalnie krakowska sekcja Alpenverein, chętne było również Beskidenverein. Gospodarzem był nadal Rudolf Wielgus, który w styczniu 1945 r. uratował budynek przed spaleniem przez wycofujących się Niemców (dał im łapówkę).
W 1950 r. schronisko przeszło pod opiekę powstałego w tym roku PTTK.
W 2007 budynek został rozebrany, był w tak złym stanie, że nie udało się go przenieść do skansenu w Zawoi. Na jego miejscu wybudowano duży dwukondygnacyjny murowany z cegły i obłożony od zewnątrz kamieniem. Nowoczesne i wygodne schronisko posiada m.in. jadalnię, kuchnię turystyczną, suszarnię odzieży, przystosowane jest do obsługi osób niepełnosprawnych. Oferuje 40 miejsc noclegowych.
Gospodarzami schroniska są siostry Izabela i Katarzyna Hudziak, córki Edwarda Hudziaka, zasłużonego ratownika GOPR, przewodnika PTTK i wieloletniego kierownika schroniska na Markowych Szczawinach. Edward Hudziak zginął 28 stycznia 2011 r. podczas wejścia aklimatyzacyjnego na Ilinizas Norte w Ekwadorze. Od kilku lat, w styczniu organizowany jest Memoriał Skiturowy jego imienia.
Schronisko aktywnie działa w zakresie promocji regionu i aktywnego wypoczynku organizując różne szkolenia, kursy lawinowe, kursy turystyki zimowej, spotkania i prelekcje himalaistów i podróżników. Poza tym dysponuje wypożyczalnią zimowego sprzętu turystycznego. Komplet informacji dostępny jest na stronie http://markoweszczawiny.pttk.pl/

Obok schroniska znajduje się dyżurka Babiogórskiej Sekcji GOPR http://www.gopr.babiagora.iap.pl/

W 1966 r. założono Muzeum Turystyki Górskiej na Markowych Szczawinach (Ośrodek Kultury Turystyki Górskiej na Markowych Szczawinach) – muzeum dokumentuje historię turystyki górskiej w rejonie Babiej Góry. Część ekspozycji poświęcona jest Hugonowi Zapałowiczowi, który był botanikiem, prawnikiem, prekursorem rozwoju turystyki w rejonie Babiej Góry, ale też podróżnikiem(odbył podróż dookoła świata). Był też założycielem Oddział Babiogórski polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego oraz inicjatorem budowy schroniska na Markowych Szczawinach.

Jest też ekspozycja poświęcona Kazimierzowi Sosnowskiemu, który był m.in. propagatorem turystyki pieszej: wytyczał szlaki, był autorem licznych przewodników turystycznych, ale także założycielem schronisk turystycznych np. na Przehybie, Turbaczu, Hali Krupowej i Jaworzynie Krynickiej. To właśnie on zainicjował utworzenie Głównego Szlaku Beskidzkiego.
Muzeum czynne jest codziennie, klucz znajdują się w bufecie schroniska.

Markowe Szczawiny – nazwa wywodzi się od właściciela Marka (postać nieznana) z Zawoi, natomiast „szczawiny” nawiązują do szczawiu alpejskiego, który jest rośliną „azotolubną”, intensywnie rośnie w miejscach, w których prowadzony był wypas zwierząt (odchody zwierząt podnoszą zawartość azotu w glebie). Szczaw alpejski jest uciążliwym chwastem pastwiskowym. Dawniej miejsca, gdzie rósł szczaw nazywano szczawinami.

Przełęcz Krowiarki oddziela masyw Babiej Góry od Pasma Policy. Na przełęczy znajduje się polana Krowiarki. Dawniej wypasano tutaj krowy i stąd też wzięła się nazwa miejsca – „krowiarki” to ludowe określenie pasterek, wypasających krowy. Przełęcz nosiła wcześniej nazwę Lipnickie Siodło lub Przełęcz Lipnicka.
Na Przełęczy znajduje się duży parking (dogodne miejsce startu dla idących na Babią Górę), punkt sprzedaży biletów do Babiogórskiego Parku Narodowego, punkt informacji turystycznej i bufet.
Przez Przełęcz przebiega droga wojewódzka nr 957 z Białki do Jabłonki. Przed II wojną światową, przy budowie odcinka z Zubrzycy Górnej na przełęcz Krowiarki pracował w Junackim Hufcu Pracy Karol Wojtyła. Przy wjeździe na parking znajduje się kamienny obelisk upamiętniający tą historię.
Na przełęczy jest także symboliczny grób prof. Zenona Klemensiewicza, który zginął w katastrofie lotniczej na Policy w 1969 r. {link do ciekawostek z Policy)

Przełęcz Brona (słow. Brána; 1408 m) – przełęcz pomiędzy Diablakiem i Małą Babią Górą (Cylem). Przez grzbiet masywu Babiej Góry i przełęcz Brona przebiega granica polsko-słowacka, polskie stoki przełęczy Brona należą do Zawoi, słowackie do miejscowości Orawska Półgóra.

Autorem nazwy „przełęcz Brona” jest Kazimierz Sosnowski, słowo to pochodzi od staropolskiego słowa brona oznaczającego bramę. Wcześniej przełęcz nazywano Siodełkiem lub Siodłem.

Perć Akademików – jeden z najciekawszych, ale i najtrudniejszych pieszych szlaków prowadzących na Babią Górę. Znakowany jest na żółto, znajduje się niedaleko od schroniska na Markowych Szczawinach. Jest szlakiem jednokierunkowym przeznaczonym tylko do podchodzenia. Prowadzi od Skrętu Ratowników, jak sama nazwa wskazuje i stąd też się wywodzi, tędy chodzą najczęściej ratownicy GOPR-u na Babią Górę. Wyznakował go w 1925 r. Władysława Midowicz, znany polski geograf, meteorolog, działacz turystyczny oraz gospodarz schroniska na Markowych Szczawinach w latach 1932-37.
Szlak poprowadzony jest od najbardziej stromej północnej strony szczytu. Na trudniejszych odcinkach zamontowane są łańcuchy i klamry (jedyny szlak w Beskidach z takimi ułatwieniami). Ze względu na zagrożenie lawinowe szlak jest zamykany zimą.
Poprzednie nazwy: „Perć na Babią Górę”, „Skalna Perć”, „Perć Taternicka”. Autorem nazwy „Perć Akademików”jest Władysław Midowicz. Szlak obecnie nazywany jest „Akademicką Percią”^.

Mokry Stawek – leży u stóp Sokolicy od północnej strony. Jest to największy naturalny zbiornik wodny w masywie babiogórskim. Ma powierzchnię ok. 450 m² i średnią głębokość 2-2,5 m. Nie jest zarybiony, z większych organizmów żyją w nim płazy: traszki, kumak górski i żaba trawna. Znajduje się na obszarze Babiogórskiego Parku Narodowego.

Zawoja – miejscowość turystyczna, położona u stóp Babiej Góry, jedna z najdłuższych w Polsce – liczy 18 km. Nazwa „Zawoja” pochodzi od wołoskiego słowa zavoi i oznacza „las nad rzeką”.
Miejscowość oferuje liczne atrakcje:
– Siedziba i Ośrodek Edukacyjny Babiogórskiego Parku Narodowego
– Skansen w Zawoi– Markowej
– Ośrodek Turystyczno-Narciarski Mosorny Groń http://www.pkl.pl/mosorny/home
– Centrum Górskie „Korona Ziemi”
– Trzy piwniczki – kamienne piwniczki, które są symbolem Zawoi, kiedyś służyły jako magazyny do przechowywania warzyw.
– Dzwonnica loretańska – kolejny symbol Zawoi, jej dźwięk ostrzegał przed pożarem i chronił od skutków burz. Dzisiaj dzwon rozlega się codziennie o godz. 12 na Anioł Pański.

Źródło: Beskid Żywiecki. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”