Wędrując po Tatrach Słowackich możemy spotkać na szlaku osobliwego tragarza z „bagażem” umocowanym na bardzo wysokim stelażu. Jest to nosicz (słow. nosič), który dostarcza zaopatrzenie do trudno dostępnych schronisk górskich. W ten sposób zaopatrywane są m.in. Schronisko pod Rysami (2250 m), Schronisko Teryego (2015 m), Schronisko Zbójnickie (1960 m) i Schronisko Zamkowskiego (1475 m) oraz 1 schronisko w Niżnych Tatrach – Schronisko Štefánika.

Nosicz przy chacie Téryego


Historia i tradycja

Pierwszymi tragarzami byli przewodnicy tatrzańscy, którzy za opłatą nosili towarzyszącemu turyście ekwipunek (sprzęt, żywność, zapasową odzież). Ale prawdziwie profesjonalny zawód tragarza rozwinął się w XIX w., kiedy wraz z rosnącą popularnością turystyki w Tatrach pojawiły się inicjatywy budowy schronisk i kolejek górskich – w 1863 r. powstała Rainerowa Chata, w 1899 Chata Tery’ego (przy budowie tej ostatniej pracowało 125 mężczyzn!). Tragarze pracowali też w latach 30. XX w. przy budowie kolejki linowej na Łomnicę. Część z nich zatrudniła się później do zaopatrywania schronisk – do lat 60. XX w. był to całkiem dobrze płatny zawód.
Praca profesjonalnych tragarzy zakończyła się w latach 60., wtedy to zastąpili ich okazjonalni nosicze, byli wśród nich pracownicy schronisk, ale też wspinacze, sportowcy, często pojawiały się też osoby, które w górach szukały ucieczki od cywilizacji.

Nosicz na szlaku do Chaty Zamkovskiego

Nosicz na szlaku do Chaty Zamkovskiego

Król tatrzańskich tragarzy”
Jednorazowo tragarz wynosi ładunek ważący ok. 60–80 kg, ale zdarzają się w historii prawdziwi mocarze – np. rekordowy ładunek – 207 kg wyniósł do Schroniska Zamkovskiego Laco Kulanga (był chatarem Schroniska Łomnickiego). Natomiast do Chaty pod Rysami, najwyżej położonego tatrzańskiego schroniska, wyniesiono ładunek ważący 116 kg.
Trzeba tu także wspomnieć Ondreja Hudáčka (1913-1990), zwanego „królem tatrzańskich tragarzy”, który był najlepszym zawodowym tragarzem okresu powojennego. Pracował przy budowie kolejki linowej na Łomnicki Szczyt, zaopatrywał schroniska: Zamkowskiego, Chaty Tery’ego i Zbojnícką. On też wyniósł do Schroniska Zamkowskiego piec ważący 137 kg. W pracy tragarza pomagała mu żona Maria.

Schronisko Łomnickie (Skalnatá chata, 1751 m), funkcjonuje całorocznie, dla turystów są tylko 4 miejsca noclegowe

Schronisko Łomnickie (Skalnatá chata, 1751 m) – chatarem był tutaj Laco Kulanga, który wniósł rekordowy ładunek – 207 kilogramów!

 

Schroniska zaopatrywane przez nosiczów: Schronisko pod Rysami (2250 m), Schronisko Teryego (2015 m), Schronisko Zbójnickie (1960 m) i Schronisko Zamkowskiego (1475 m) oraz 1 schronisko w Niżnych Tatrach – Schronisko Štefánika.

Wypadki nosiczów
Najbardziej znany jest wypadek Juraja Petransky’ego, który zginął w lawinie 2 marca 2000 r. podczas dostawy do Chaty Tery’ego. Aby uczcić jego pamięć, organizowany jest corocznie „Memoriał Juraja Petranskiego”.

Zawody tatrzańskich nosiczów
R
ajd Szerpy – organizowany jest od 1985 r. Odbywa się regularnie jesienią w Tatrach Wysokich i Niskich. Zadanie polega na jak najszybszym dotarciu do schroniska z obciążeniem 60 kg. Od roku 1994 roku w rajdzie biorą udział też kobiety, które wynoszą 20 kg.
Zawody najczęściej organizowane są na trasie Popradzki Staw – Schronisko pod Rysami, ale również do Chaty Tery’ego, Zbójnickiej Chaty i Chaty pod Soliskiem, kilkukrotnie odbył się też w Niskich Tatrach (na trasie do Štefánikowej Chaty pod Dumbierem). Aby przybliżyć charakter pracy tragarza, zorganizowano kilkukrotnie konkurs w Alpach Austriackich i Włoskich.
Zawody to nie tylko rywalizacja i sprawdzenie osiągnięć nosiczów, tragarze dostarczają w ten sposób zaopatrzenie do schronisk przed sezonem zimowym lub budulec, jak to było w przypadku odbudowy Zbójnickiej Chaty.
Rajd Szerpy cieszy się dużym powodzeniem w środowisku, w ciągu 30 lat wzięło w nim udział ponad 1000 mężczyzn i ponad 300 kobiet.

Nosičská 100 – Memoriał Juraja Petranskiego
Wydarzenie organizowane jest od 2002 r. dla upamiętnia nosicza Juraja Petransky’ego, który zginął w lawinie 2 marca 2000 r. podchodząc do Chaty Tery’ego.
Tragarze muszą przenieść 100 kg ładunku z Hrebienoka (1285 m) do Schroniska Zamkowskiego (1475 m). Trasa ma długość prawie 3 km i 200 metrów przewyższenia.

I ty możesz zostać nosiczem
Jeżeli chcecie się przekonać, jak to jest być nosiczem – można wynieść mniejszy ładunek ok. 5 – 10 kg, np. znad Popradzkiego Plesa do Chaty pod Rysami. Nagrodą jest kubek herbatki 🙂

Informacja o Schronisku pod Rysami (Chata pod Rysmi)

Każdy może sprawdzić się jako nosicz – tutaj ładunek przy Popradzkim Plese

Ciekawostki

W Chacie Rainera na Polanie Staroleśniej znajduje się mini-muzeum poświęcone nosiczom.

Rekordzistą wszechczasów jest Laco Kulanga, chatar Schroniska Łomnickiego (Skalnatá chata), który wniósł jednorazowo ładunek 207 kilogramów!

W 2018 r. zawód nosicza wpisano na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego Słowacji.

Rainerowa Chata

Najstarszy zachowany w Tatrach schron turystyczny – to Rainerowa Chatka (słow. Rainerova chata, Rainerka 1301 m). Jest to jednoizbowy kamienny budynek, wybudował go w 1863 r. Ján Juraj Rainer dla turystów zwiedzających Wodospady Zimnej Wody. Obecnie jest tu bufet, sklep z pamiątkami i muzeum nosiczów (tragarzy tatrzańskich)