Salamandra plamista – jeden z najpiękniejszych polskich płazów

Salamandra plamista, zwana też jaszczurem plamistym lub jaszczurem ognistym (Salamandra salamandra) to największy polski płaz ogoniasty, uznawany również za jeden z najpiękniejszych polskich płazów. Ma bardzo charakterystyczne ubarwienie – czarną, błyszczącą skórę pokrywają kontrastujące – jaskrawożółte lub pomarańczowe plamy.
Salamandra plamista w Polsce podlega ochronie częściowej. Jest symbolem Gorczańskiego Parku Narodowego.

Salamandra plamista to największy polski płaz ogoniasty. Salamandra odbywa gody na lądzie, ale samica rodzi żywe larwy w płytkich wodach – w zakolach rzek, w płytkich strumieniach. Ciąża płazów trwa ok. 5 miesięcy, samica rodzi ok. 20-80 larw (średnio 40), które mają 22-37 mm długości. Po ok. 3 miesiącach następuje przeobrażenie larw, które wtedy opuszczają środowisko wodne, wychodzą na ląd i tam już pozostają.
Dorosłe osobniki osiągają długość 10–24 cm (maksymalnie 32 cm). Mają walcowate, krępe ciało, dużą, płaską i szeroką głowę, wyłupiaste oczy. Z boku głowy występują gruczoły wydzielające jad. Jej ubarwienie – czarna skóra z jaskrawożółtymi lub pomarańczowymi plamami, nie tylko pomaga ukryć się jaszczurce w ściółce leśnej, ale też ostrzega potencjalnych drapieżników o trujących substancjach w skórze.
Kocha wilgoć, dlatego spotkać ją można w dolinach górskich strumieni, źródliskach i wilgotnych lasach. Prowadzi samotniczy tryb życia, jest aktywna głównie nocą, w dzień można ją zobaczyć po opadach deszczu, w czasie porannej mgły. W ciągu ciepłego dnia chroni się w butwiejących pniach drzew, norach, stertach liści, ziemnych i skalnych zakamarkach. Od swojej kryjówki oddala się zaledwie na kilka metrów.
Zjada m.in. ślimaki, dżdżownice i larwy owadów. Zapada w sen zimowy na przełomie października i listopada, wiosną jest aktywna nawet już w marcu.

W Polsce salamandry występuje w górach i na pogórzu. W warunkach naturalnych żyją ok. 10 lat, w hodowli nawet 2 razy dłużej.

Zagrożenia

Jad oraz odstraszające ubarwienie sprawia, że oprócz człowieka zwierzęta te nie mają naturalnych wrogów. Salamandry lubią wilgoć, dlatego trzymają się blisko wody, ale nie są one dobrymi pływakami, dlatego w przypadku głębokiej wody, albo szybkiego jej nurtu mogą utonąć. Dlatego właśnie tak niebezpieczna jest dla nich regulacja rzek, obudowywanie brzegów i zbiorników wodnych. Zagrożeniem są też zanieczyszczenia i zatrucia wód, susze oraz odławianie zwierząt w celach handlowych.

Ciekawostki o salamandrze plamistej

1. Salamandra plamista jest symbolem Gorczańskiego Parku Narodowego (od 1984 r. znajduje się w logo parku, autorem zwycięskiej pracy jest łódzki plastyk Stanisław Wilczyński) oraz symbolem Pogórza Kaczawskiego.
2. Górale nazywają salamandry „jaszczurami” – to właśnie od żyjących w rejonie wypływu źródeł cieplicy salamander plamistych wywodzi się nazwa osiedla „Jaszczurówka”.
   Nazwa zwierzęcia pojawia się również w nazwach organizacji, jak np. Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra”.
3. W przeszłości wierzono, że salamandry rodzą się i żyją w ogniu – przesąd ten powstał podczas obserwacji ucieczki zwierząt, które kryły się pośród drew rozpalanego ogniska.
4. Toksyny z gruczołów salamander wykorzystywano podczas medytacji oraz w celu uzyskania halucynacji podczas wchodzenia w trans.
5. Spotkanie salamandry w dzień zwiastowało nadejście deszczu.
6. Ubarwienie jest cechą indywidualną każdego osobnika, nie ma dwóch płazów o takim samym ułożeniu plam na ciele.
7. Salamandra plamista podlega w Polsce częściowej ochronie.

Źródło: Gorczański Park Narodowy, Wikipedia