Jaskinia Wierzchowska Górna

Jaskinia Wierzchowska należy do najciekawszych obiektów na terenie Jurajskiego Parku Krajobrazowego „Dolinki Podkrakowskie”. Posiada także imponującej długości trasę turystyczną – z całkowitej długości odkrytych korytarzy liczących prawie 1000 m dostępnych do zwiedzania jest ok. 700 metrów. Trasa jest wytyczona, oświetlona oraz przygotowana do bezpiecznego przejścia – trudniejsze miejsca zabezpieczone są stopniami i poręczami. Zwiedzanie odbywa się tylko z profesjonalnym przewodnikiem.
Jaskinia Wierzchowska została uznana za pomnik przyrody nieożywionej.

Jaskinia posiada trzy otwory – dwa u podnóża skał, trzeci znajduje się wyżej wśród skałek, ale dla celów turystycznych wykorzystuje się tylko jeden. W 1997 roku miał miejsce ogromny obryw skalny, który spowodował zablokowanie największego z nich (widoczny po lewej), obecnie otwór ten jest zamknięty.

W trudniejszych miejscach jaskini znajdują się udogodnienia – stopnie i poręcze

Jaskinia Wierzchowska jest przykładem podziemnej formy krasowej, ma złożony system korytarzy i komór, z których Hala Wielka Dolna o długości 40 metrów i szerokości od 4 do 10 m należy do największych na Jurze. Turyści przemierzający ten podziemny labirynt przechodzą korytarzami – m.in. Przesmykiem Długim oraz przez komory: Sala z Kotłami, Hotelik, Sala Człowieka Pierwotnego oraz największą salę na trasie – Salę Balową.

Podczas zwiedzania mamy szansę zobaczyć jej “mieszkańców” – podkowca małego – gatunek nietoperzy oraz przedstawiciela pająków – sieciarza jaskiniowego.

: Podkowiec mały – najmniejszy z europejskich podkowców

: Sieciarz jaskiniowy

Jaskinia Wierzchowska Górna

Powstała w wapieniach górnojurajskich jaskinia jest przykładem podziemnej formy krasowej. Posiada ona trzy otwory – dwa u podnóża skał, trzeci znajduje się wyżej wśród skałek, ale dla celów turystycznych wykorzystuje się tylko jeden. W 1997 roku miał miejsce ogromny obryw skalny, który spowodował zablokowanie największego z nich, obecnie otwór ten jest zamknięty.
Korytarze mają łącznie 975 m. Temperatura powietrza wynosi ok. 7,8 °C.
Dużą atrakcją jaskini jest labirynt korytarzy, ogromne komory oraz wiele ciekawych form skalnych – stalaktyty i stalagmity, kotły wirowe w stropach (są to kotły eworsyjne – od procesu eworsji, czyli zdzierania, ścierania skały materiałem niesionym przez wodę), bystre oko dostrzeże też namiastkę draperii w Hoteliku. Istniejąca niegdyś szata naciekowa uległa zniszczeniu, czy to w czasie eksploracji jaskini czy też w wyniku działania procesów naturalnych, np. płynięcia przez jaskinie większej masy wody pod znacznym ciśnieniem, bądź też niekontrolowanego niegdyś ruchu turystycznego.
W kilku miejscach, m.in. w Sali Człowieka Pierwotnego, znajdują się stanowiska archeologiczne, gdzie można zobaczyć makiety związane z osadnictwem neolitycznym.
Jaskinię można zwiedzać tylko w towarzystwie przewodnika.
Na trasie zwiedzania znajdują się m.in.: Przesmyk Długi – Sala z Kotłami – Hotelik – Sala Balowa – Sala Człowieka Pierwotnego.

Jaskinia – historia i ciekawostki

– najstarsza wzmianka o jaskini pochodzi z roku 1853 r.,
– jaskinia była chętnie odwiedzana już w XIX w., wówczas to właściciel pobierał opłaty za wstęp do niej,
– jest to jedna z pierwszych jaskiń w Europie zwiedzanych z przewodnikiem!
– w czasie II wojny światowej (tuż po wybuchu II wojny światowej), przez ok. 2 tygodnie chroniło się tutaj kilkaset osób wraz z inwentarzem,
– podczas przeprowadzonych licznych badań odkryto nie tylko kolejne korytarze, ale znaleziono również w namulisku oraz w okolicy jaskini liczne szczątki zwierząt, m.in. niedźwiedzia jaskiniowego oraz szczątki takich nietypowych zwierząt, które występowały na tym terenie jak lwa, renifera i hieny jaskiniowej,
– na podstawie znalezionych fragmentów naczyń i narzędzi oraz śladów po ogniskach stwierdzono ślady osadnictwa neolitycznego (ok. 7 tys. lat),
– duże zasługi w pracach badawczych jaskini miał Godfryd Ossowski (1835-1897) polski archeolog, pierwszy dyrektor Muzeum Archeologicznego w Krakowie, jest on także autorem wielu funkcjonujących do dziś nazw korytarzy i komór jaskini.

Makieta dotycząca osadnictwa neolitycznego znajdująca się w Sali Człowieka Pierwotnego

Zwiedzanie jaskini – informacje praktyczne

Długość trasy dostępnej dla turystów wynosi ok. 700 m
Czas zwiedzania – ok. 0:50 h
Trasa jest oświetlona elektrycznie, w wielu miejscach znajdują się udogodnienia: stopnie i poręcze. Otwory i komory, które są trudno dostępne dla turystów zabezpieczono metalowymi bramkami.
Temperatura wewnątrz jaskini wynosi +7,8°C. Niektóre miejsca mogą być śliskie, zalecane jest wygodne, sportowe obuwie oraz cieplejsze okrycie latem.
Jaskinia dostępna jest dla turystów od stycznia do listopada, ale od stycznia do kwietnia otwarta jest tylko w weekendy. W zależności od miesiąca różne są godziny zwiedzania (godzina zamknięcia jest ostatnią godzina wejścia do jaskini).
Uwaga! Trasa nie jest dostępna dla osób niepełnosprawnych.

Zwiedzanie jaskini możliwe jest wyłącznie z przewodnikiem w grupach od 3 do 50 osób, ale często przewodnik wchodzi nawet z jedną osobą – wszystko zależy od aktualnego natężenia ruchu turystycznego. Wejścia są co 1 godz., w okresach intensywnego ruchu turystycznego co pół godziny. Usługa przewodnicka wliczona jest w cenę biletu.
Jako przewodnika polecamy szczególnie panią Martę, która jest z wykształcenia geologiem i chętnie dzieli się wiedzą z tego zakresu.

Informacje o jaskini, aktualny cennik oraz rezerwacja: https://www.jaskiniawierzchowska.pl/

Źródło: https://www.jaskiniawierzchowska.pl/

http://www.sktj.pl/epimenides/jura/wierzg_p.html

Zimą w jaskini hibernują nietoperze – podkowce małe – kolonia liczy ponad 100 osobników, w ostatnich latach widać tendencje wzrostową jeśli chodzi o liczebność. Podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros) – jest najmniejszym z europejskich podkowców, jego masa ciała wynosi 4-10 g, długość ciała 3,7 – 4,5 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 20 -25 cm. W Polsce nietoperze te występują głównie na południu kraju, najliczniej na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej.
Podkowce prowadzą nocny tryb życia, odżywiają się małymi owadami – są to głównie komary i ćmy, ale też pajęczaki i niewielkie chrząszcze. Podczas lotów posługują się echolokacją.
Ciąża u nich trwa ok. 2,5 miesiąca, w czerwcu samica rodzi zwykle jedno młode, które karmione są mlekiem, pod koniec sierpnia zyskują samodzielność.
Średnia długość życia podkowca małego wynosi kilka, kilkanaście lat.
Podkowce małe zimują w głębi jaskiń, wtedy też tworzą większe kolonie złożone z osobników obu płci. Warunki w jaskiniach – temperatura ok. 6 – 9 stopni C oraz duża wilgotność sprzyjają ich hibernacji. Poza okresem zimowym chronią się głównie na poddaszach budynków – są to miejsca słabo oświetlone i bardzo ciepłe, często lokują się na strychach kościołów.

Ciekawostka: podkowce są przywiązane do miejsca schronienia, obserwowane są osobniki powracające do tych samych jaskiń przez lata, a dodatkowo wybierające co zimę miejsce na hibernację z dokładnością do nawet 10 cm w stosunku do poprzedniego roku.

Ochrona: w Polsce gatunek objęty ochroną ścisłą. Umieszczony w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako zagrożony wymarciem (kategoria EN).

Ciekawostki: Nazwa „podkowiec” pochodzi od charakterystycznej narośli w kształcie podkowy, która otacza jego nozdrza.
Podczas spoczynku zwisając głową w dół otula się szczelnie błonami lotnymi, co przypomina kokon owada – jest to jego cecha rozpoznawcza.

W jaskini można zobaczyć jeszcze jednego mieszkańca jaskini – pająka sieciarza jaskiniowego. Sieciarz jaskiniowy (Meta Menardi) preferuje miejsca o stałej wilgotności i temperaturze powyżej 7 °C., najczęściej bytuje przy otworach wejściowych. Dorosłe osobniki są aktywne cały rok, budują sieci o szerokości od 25 do 30 cm, żywią się różnymi bezkręgowcami, m.in. wijami, ślimakami, owadami.
Ukąszenie przez pająka nie stanowi zagrożenia dla dorosłego człowieka, ale może powodować ból i opuchliznę, reakcja jest podobna jak przy użądleniu przez osę.

Sieciarz jaskiniowy

Jaskinia Wierzchowska Górna – dojazd i parking

Jaskinia Wierzchowska Górna znajduje się w Dolinie Kluczwody, która należy do Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie, we wsi Wierzchowie k. Białego Kościoła. Miejscowość leży ok. 15 km na pn-zach. od Krakowa, w pobliżu trasy DK 94 w kierunku Olkusza. W Wierzchowie znajduje się bezpłatny parking. Aby tu dojechać z drogi krajowej nr 94, w miejscowości Murownia, skręcamy w ulicę Dziurawiec (na wysokości sklepu meblowego). Po około 300 m docieramy do oznaczonego parkingu, a stąd pieszo, za znakami, dojdziemy do jaskini w ok. 10 min.
Przy jaskini znajduje się kasa biletowa – link do informacji o cenach biletów oraz godzinach otwarcia: https://www.jaskiniawierzchowska.pl/cennik/