Ochryda – perła Macedonii

Ochryda – miasto położone nad szmaragdowymi wodami Jeziora Ochrydzkiego absolutnie zasłużenie nazywane jest “Perłą Macedonii”. Ochryda zachwyca bogatą historią, piękną architekturą, ale też ciekawą ofertą turystyczną – oprócz wspomnianego już jeziora będącego popularnym kąpieliskiem, blisko stąd do Parku Narodowego Galiczica, a tam czekają trasy turystyczne i wspaniałe widoki. Ze względu na dużą liczbę kościołów i klasztorów miasto znane jest jako bałkańska i europejska Jerozolima oraz „Miasto Światła” – jest to tłumaczenie jego starożytnej nazwy, Lychnidus.
Warto dodać, że Ochryda oraz Jezioro Ochrydzkie zostało w 1980 r. umieszczone na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Zwiedzanie Ochrydy i okolic najlepiej rozłożyć na 2 dni.

Ochryda – co zobaczyć

Przede wszystkim bardzo atrakcyjny jest sam spacer wąskimi uliczkami starego miasta, pośród kamiennych domów oplecionych kwitnącymi pnączami (najczęściej milinem amerykańskim) i spokojne rozkoszowanie się atmosferą miasta. Głównym wyróżnikiem miasta są cerkwie –  wg miejscowych podań kiedyś było ich aż 365! Do najciekawszych należą:

Cerkiew Mądrości Bożej (Sv. Sofia), zwana też Cerkwią św. Zofii (XI w.)

Jest to jedna z największych świątyń chrześcijańskich w Macedonii. Została wybudowana w czasie panowania Cara Samuela, była katedrą bułgarskich arcybiskupów Ochrydy. Niestety, po zajęciu miasta przez Turków w XV w. jak wiele innych świątyń została zamieniona w meczet (dobudowano minaret i zamalowano wapnem freski na ścianach). Od 1912 roku jest ponownie świątynią prawosławną. Udało się odzyskać część fresków z XI-XIII w. Cerkiew jest miejscem imprez kulturalnych, m.in. odbywających się w ramach Ochrydzkiego Lata Artystycznego. Dzięki wspaniałej akustyki wewnątrz budynku organizowane są tutaj koncerty.
Zwiedzanie wnętrza jest płatne.
Ciekawostka: Wizerunek cerkwi znajduje się na banknocie 1000 denarów macedońskich.

Cerkiew św. Jana Teologa z Kaneo

Jest to chyba najpopularniejsza, chociaż nie najcenniejsza cerkiew Ochrydy i obowiązkowy punkt odwiedzających miasto turystów. Ogromna w tym zasługa jej lokalizacji – położona na wysokim skalistym klifie zachwyca doskonałą kompozycją z otoczeniem, przede wszystkim jeziorem. Została wybudowana w XIV w. wg innych źródeł XV w. Mocno zniszczona po zajęciu miasta przez Turków, renowację wnętrza przeprowadzono pod koniec XIX w., w XX w. wykonano nowe dekoracje. Można ją zwiedzać (wstęp płatny).

Urokliwa alejka przechodzi przez piniowy las i doprowadza nad na drugą stronę jeziora. Jeżeli szukacie miejsca do kąpieli, można skorzystać z małych zatoczek, ludzi tam zwykle mało, jest spokojnie i przyjemnie.
Z Ochrydy polecamy przejechać nad  jezioro po zachodniej stronie, do miejscowości, np. Kaliszta, Radożda (już przed granicą z Albanią). Jezioro ma tutaj zupełnie inny charakter – jest mniejsza oferta noclegowa (niższy standard), dużo tu pól namiotowych i kempingów, ale za to pięknie położone nad jeziorem restauracje i fajne plaże.

Cerkiew św. Pantelejmona, zwana też klasztorem św. Klimenta

Stojąca na wzgórzu Plaošnik cerkiew – nowa, ładna budowla, pięknie prezentująca się na tle jeziora Ochrydzkiego. Wybudowana została w 2003 r. na miejscu cerkwi, którą zbudował patron miasta – święty Kliment – to właśnie on wspólnie z Naumem założył tutaj pod koniec IX wieku ochrydzką szkołę piśmienniczą, nazywaną przez niektórych pierwszym uniwersytetem słowiańskim. Szkoła wykształciła ok. 3500 uczniów – nauczycieli i duchownych, a  założony przez św. Klimenta klasztor św. Pantelejmona stał się centrum naukowym, tłumaczeniowym i kopistycznym, miejscem popularyzacji cyrylicy.
Wewnątrz cerkwi, w posadzce znajduje się grób zmarłego w 916 r. patrona Ochrydu. Wg lokalnych podań klękając nad grobem świętego, można podobno poczuć zapach róż (podobno św. Kliment sprowadził do miasta wiele nowych odmian roślin i nauczył mieszkańców Ochrydy ich uprawy).
Teren wokół to miejsce prac archeologicznych i budowlanych. Mimo pewnych niedogodności (rusztowania, drewniane podesty, itp.) można zobaczyć fragmenty antycznych budowli (fundamenty, kolumny) oraz fundamenty bazyliki (IV–VI w.), warto zwrócić uwagę na piękne mozaiki podłogowe.

Sam św. Kliment był uczniem świętych Cyryla i Metodego, którzy byli twórcami pierwszego alfabetu dostosowanego do mowy Słowian – głagolicy. Natomiast Kliment ulepszył alfabet i nazwał go na cześć swego mistrza cyrylicą.

Cerkiew św. Bogurodzicy Perivplety

Jest to jedna z piękniejszych cerkwi w mieście. Została ufundowana w 1295 r., podczas okupacji tureckiej była jedyną świątynią, którą pozostawiono dla wyznawców prawosławia. Cerkiew jest jednym z najcenniejszych zabytków sakralnych w Macedonii. Wewnątrz można zobaczyć pięknie zachowane freski wybitnych średniowiecznych malarzy, m.in. z życia św. Klimenta – patrona Ochrydy.
Obok mieści się muzeum ikon.
Wstęp do cerkwi oraz do galerii ikon jest płatny.

Starożytny Teatr w Ochrydzie (200 r. p.n.e.)

Z tym zabytkiem wiąże się niezwykle ciekawa historia. Otóż znajdujący się w centrum miasta obiekt został „odkryty” kilkadziesiąt lat temu. Informacje o obecności teatru starano się zweryfikować już na przełomie XIX i XX w. (znajdowano podczas prac w okolicy skalne bloki z podobiznami greckiego boga Dionizosa, które sugerowały, że kiedyś musiał znajdować się tu teatr), ale systematyczne prace archeologiczne rozpoczęto w 1977 r. Wiadomo (częściowo z napisów), że obok teatru znajdowały się m.in.: agora, gimnazjum, bulwar, świątynie. Niestety, z powodu nowoczesnej zabudowany okolicy nie prowadzi się prac archeologicznych.
Jest to obiekt z okresu hellenistycznego w Macedonii, w czasach rzymskich był miejscem walk gladiatorów i egzekucji chrześcijan, co nie przysporzyło mu sympatii mieszkańców, a po upadku cesarstwa popadł w ruinę.
Do dzisiejszych czasów zachowała się tylko dolna część teatru, obecnie odbywają się tu imprezy publiczne, m.in. festiwal Lato Ochrydzkie (występował tu m.in. José Carreras), dlatego w lecie nie powinno dziwić jego „wyposażenie”: plastikowe krzesła, oświetlenie, itp.

Ruiny twierdzy cara Samuela (Samuilova tvrdina, X-XI w.)

Samuel Komitopul był carem Bułgarii w latach 997–1014, przeniósł też stolicę państwa do Ochrydy, dla miasta był to okres prawdziwej świetności – była nie tylko centrum kulturalnym i politycznym Bułgarii, ale też stolicą patriarchatu bułgarskiego.
Przewodniki podają, że przyczyną śmierci Samuela był atak apopleksji (6 października 1014 r.), który wywołał widok kilkunastu tysięcy oślepionych żołnierzy, którzy zostali okaleczeni przez bizantyjskiego cesarza Bazylego II po zwycięskiej bitwie pod Klidion.
Twierdza Samuela to nie tylko wysokie mury, ale też wieże obronne i imponujące bramy. Zabytek został częściowo odrestaurowany i udostępniony do zwiedzania (wstęp jest płatny).
Warto ją zwiedzić dla pięknego widoku z góry, z murów rozciąga się rozległa panorama Ochrydy i Jeziora Ochrydzkiego.

Jezioro Ochrydzkie

Warto również skorzystać z atrakcji Jeziora Ochrydzkiego (750 m n.p.m.). Jest to najstarsze jezioro w Europie (ma ok. 4 mln lat) i najgłębsze na Bałkanach (288 m). Znajduje się w głębokiej i zamkniętej dolinie, na wschodzie ograniczonej przez górę Galicica (2288 m), a na zachodzie przez Jablanicę (2257 m). Jest to zbiornik tektoniczny, zasilany jest m.in. wodami z położonego wyżej Jeziora Prespa (967 m n.p.m.). Leży na granicy – pomiędzy Macedonią i Albanią.
W wodach jeziora żyje wiele endemicznych organizmów, najbardziej znaną rybą ochrydzką jest ohridska pastrmka – łosoś Salmo letnica. Inna cenna ryba to Salmo letnica Aestivalis, która odgrywa ważną rolę w produkcji pereł. Z jej łusek przygotowuje się emulsję do smarowania „ochrydzkich pereł” (perły te nosiła m.in. królowa Elżbieta).
Pięknie położone, z krystalicznymi wodami jezioro jest bardzo popularnym kąpieliskiem i ośrodkiem turystycznym Macedonii. Nad brzegami znajdują się bogata baza noclegowo-restauracyjna, plaże, wypożyczalnie sprzętu pływającego, itp. Wspomnieć należy również o bogatej historycznej przeszłości jeziora – nad jego brzegami, po macedońskiej stronie, odkryto liczne stanowiska archeologiczne, najstarsze osady archeologiczne pochodzą z okresu neolitu, około 6000 lat p.n.e.

W 1980 r. jezioro zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Więcej informacji: Jezioro Ochrydzkie – najgłębsze jezioro na Bałkanach

 Inne, dalsze atrakcje Ochrydy

„Kościół w jaskini” – cerkiew świętego Michała Archanioła we wsi Radożda (zachodni brzeg Jeziora Ochrydzkiego).

Malutka cerkiew została zbudowana w XI w w naturalnej jaskini skalnej, przebudowana została w XIV w., z tego też okresu pochodzi większość fresków.
Cerkiew jest zamknięta, ale można pytać o klucz we wsi – w restauracji Dva Bisera. Nawet jeśli nie mamy klucza, warto podejść na górę, z wnęki przed cerkwią rozciąga się wspaniały widok na Radożdę, Jezioro Ochrydzkie i górującą po przeciwnej stronie Galiczicę.
Cerkiew jest bardzo dobrze widoczna z głównej drogi wsi. Możemy zaparkować przy jednej z restauracji. Z drogi najpierw podchodzimy ścieżką, a potem czekają nas wysokie schody – na górę dotrzemy w kilka minut.

Podobne „kościoły w jaskini” można znaleźć w sąsiedniej wsi Kališta (w gminie Struga). Znajduje się tutaj monastyr z kompleksem cerkwi, w tym pochodzącej z XIII w. cerkwi św. Atanazego Wielkiego oraz cerkwi Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy (XIV w.).

Klasztor św. Nauma

Klasztor znajduje się ok. 25 km na południowy zachód od Ochrydy, w miejscowości Svety Naum, tuż przy granicy z Albanią (niedaleko jest macedońsko-albańskie przejście graniczne Ljubaništa/Tushemisht).
Jest to duży kompleks religijny, ze słynnym klasztorem, który wg podań wybudowany został przez św. Nauma.

Św. Naum był towarzyszem św. Klimenta (obaj byli uczniami świętych Cyryla i Metodego). Naum i Kliment są właśnie autorami słowiańskiego alfabetu – cyrylicy, oni też założyli w Ochrydzie szkołę piśmienniczą nazywaną pierwszym uniwersytetem słowiańskim.
Św. Naum był uznawany za cudotwórcę, który uzdrawiał także po śmierci, jeszcze w XX wieku monastyr słynął jako miejsce leczenia chorób psychicznych.
Wg tradycji dotknięcie kamienia znajdującego się nad grobowcem św. Nauma przynosi szczęście. Podobno też, jeśli przyłoży się ucho do grobu świętego, można usłyszeć bicie jego serca. Tak naprawdę dźwięki, które można usłyszeć gdy w kaplicy panuje cisza, to odgłosy płynącej wody pod cerkwią.
Dodatkową atrakcją miejsca są spacerujące po dziedzińcu piękne pawie.
W okolicy klasztoru znajdują się źródła rzeki Czarny Drin (ścisły rezerwat przyrody).

Zatoka Kości

To bardzo ciekawe „muzeum na wodzie” znajdujące się nad Jeziorem Ochrydzkim. Jest to rekonstrukcja osady prehistorycznej, której początki sięgają 700 roku p.n.e. Na podstawie badań archeologicznych ocenia się, że osada została umiejscowiona na posadowionej na palach platformie, która miała ok. 8.500 m² powierzchni, z lądem łączył ją drewniany most. Znajdowało się tu ok. 60 siedlisk. Lokalizacja na wodzie stanowiła ochronę mieszkańców przed niebezpieczeństwem. Podczas prac archeologicznych znaleziono w wodach i mule jeziora liczne narzędzia, ceramikę, ale też kości, stąd też nazwa miejsca „Zatoka Kości”.
Zrekonstruowana osada ma 24 chaty. Dostępna jest z drogi Ochryda – , lub od strony jeziora – podpływają tu łódki i stateczki turystyczne.
Przy wejściu od strony drogi znajduje się muzeum, w którym można zobaczyć znalezione podczas prac archeologicznych artefakty.

Jezioro Prespańskie

To naturalne jezioro wspólne dla trzech krajów: Macedonii (w przeważającej części), Grecji i Albanii. Jest jednym z najczystszych jezior na świecie i bardzo cennym siedliskiem wodnym – nad jeziorem żyją pelikany, kormorany i czaple, w wodach wiele endemicznych cennych gatunków (jezioro zostało objęte konwencją Ramsarską).
Jezioro położone jest wyżej od Ochrydzkiego o 158 m, ma zmienny poziom wód – woda z jeziora Prespańskiego wpływa do Ochrydzkiego w kilku miejscach, m.in. źródłach św. Naum.

Na jeziorze znajduje się wyspa Golem Grad, zwana też Wyspą Węży. Wyspa ma powierzchnię 20 hektarów, obecnie jest niezamieszkana, można  na nią dotrzeć tylko łodzią. Na wyspie prowadzone są badania archeologiczne.

Pięknie położone, otoczone górami, z długimi piaszczystymi plażami  i czystą ciepłą wodą (latem 24 – 28 stopni) jest popularnym miejscem rekreacji wśród Macedończyków.

Ciekawostki o Ochrydzie

• prawdopodobnie w Ochrydzie powstała cyrylica, stworzył ją św. Klemens Ochrydzki
• Ochryda to miasto cerkwi, wg miejscowych podań kiedyś było ich aż 365! Cerkwie są i dzisiaj wyróżnikiem miasta, do najważniejszych zabytków należą m.in. cerkiew św. Zofii (XI w.), cerkiew św. Pantelejmona, położona na skalnym cyplu cerkiew  św. Jana w Kaneo (XIV w.), cerkiew św. Klemensa (XIII w.), św. Jerzego, św. Zauma, św. Petki, św. Stefana), ruiny bazyliki św. Erazma (IV w.),
• w mieście działa muzeum piśmiennictwa słowiańskiego
• nazwa miasta wg legendy, gdy cesarz Justynian, który nadzorował budowę Twierdzy Ochrydzkiej, wspiął się na wzgórza otaczające miasto, z których roztaczał się zachwycający widok. Urzeczony nim krzyknął: „Oh-rid!”, co oznacza: „ Jakie ładne wzgórze!” – w ten sposób Lychnidos stało się Ochrydą
• latem odbywają się tutaj festiwale m.in. Ochrydzkie Lato (lipiec-sierpień), Bałkański Festiwal Pieśni i Tańca (lipiec) i Bałkański Majdan Muzyczny (sierpień),
• popularnymi pamiątkami z Ochrydy są perły ochrydzkie oraz motyl wykonany ze specjalnej nitki, który symbolizuje szczęście
• 19 stycznia obchodzone jest święto Vodici/Bogojavljenje – ustanowione na pamiątkę chrztu Jezusa Chrystusa w Jordanii. Zgodnie z tradycją w wielu miejscach Macedonii, m.in. nad Jeziorem Ochrydzkim kapłani wrzucają poświęcony krzyż, a śmiałkowie starają się go wyłowić – kto pierwszy znajdzie krzyż zapewnia sobie i najbliższym szczęście w nadchodzącym roku. W Porcie w Ochrydzie stoi pomnik mężczyzny wyławiającego krzyż.
  

Jeżeli tylko macie możliwość, warto zaplanować tu kilkudniowy pobyt – poznać najpiękniejsze zabytki miasta, wykąpać się w czystych wodach jeziora Ochrydzkiego, odwiedzić Park Narodowy Galiczica by zobaczyć z góry „Perłę Macedonii”, ale poznać też wspaniałe miejsca poza miastem, np. zabytkowy klasztor św. Nauma, Radożdę i dzikie jezioro Prespa.