Wielki Kopieniec (1328 m n.p.m.) – szczyt w Tatrach w pasie RKopieniec widziany z Polany Olczyskiejegli Zakopiańskich leżący pomiędzy Doliną Olczyską a Dolinką Chłabowską. Ma dwa wierzchołki znajdujące się w odległości ok. 200 m od siebie.

Nazwa Kopieniec pojawia się w dokumentach już w 1632 r. W gwarze podhalańskiej kopieńcem nazywa się górę w kształcie kopca.

W przeszłości na jego stokach prowadzony był wypas owiec, spowodowało to olbrzymią erozję gleby. Po włączeniu terenów do obszaru TPN i zaprzestaniu wypasania owiec, zbocza zostały zalesione i zregenerowane. Obecnie tylko sam wierzchołek jest skalisty.

Ze szczytu roztaczają się piękne panoramy całych Tatr.

Polana Kopieniec (1210-1260 m), zwana też Skupniową. Dawniej była intensywnie użytkowana, stały na niej liczne szałasy, do dzisiaj zachowało się jedynie kilka z nich. Na polanie prowadzony jest wypas kulturowy. Od 1981 r., przez 22 lata, bacował tu Józef Galica Grulok z Poronina, od 2003 r. wypas prowadzi Jan Jasionek.

Na polanie w pierwszą lub drugą sobotę września spotykają się przedstawiciele rodzin góralskich, które dzierżawiły halę: Skupniów, Galiców, Majerczyków. Spotkania te odbywają się od 2001 r.

Wypas kulturowy prowadzony jest na chronionych obszarach parków narodowych, cechują go określone zasady, m.in.:

  • Wypasający bacowie muszą posiadać koncesję na wypas.
  • Liczba wypasanych owiec i krów jest ograniczona, tak by wypas nie powodował szkód w środowisku naturalnym.
  • Baca musi posiadać łąki lub polany poza Tatrami (tzw. przepaski), na których może wiosną wypasać owce i krowy, zanim w Tatrach trawa nie podrośnie przynajmniej na 8 cm (wegetacja roślin jest tutaj bowiem późniejsza).
  • Wypasać można tylko owce i krowy ras miejscowych.
  • Używać można do wypasu tylko psów miejscowej rasy owczarek podhalański.
  • Baca i juhasi używać muszą tradycyjnego sprzętu, odzieży i gwary góralskiej (wyjątkiem jest tylko syntetyczna podpuszczka używana do klagania sera).
  • Zachowane mają być tradycyjne obrzędy pasterskie.

Restauracja „Pod 7 Kotami” znajduje się przy ul. Cyrhla Kopieniec, Toporowa Cyrhla, restauracja „7 Kotów”25 w Zakopanem. W miejscu tym kawę popijali m.in. Jarosław Iwaszkiewicz i Karol Szymanowski.

Toporowa Cyrhla – to najwyżej położona dzielnica Zakopanego (950 do 1040 metrów n.p.m.) przy Drodze Oswalda Balzera wiodącej z Zakopanego w stronę Morskiego Oka. Dawniej Cyrhla była niewielkim osiedlem z pastwiskami i łąkami, na których wiosną obficie kwitły krokusy.
Pierwszy człon nazwy osiedla pochodzi od nazwiska dawnych właścicieli tego miejsca: Toporów, natomiast Cyrhla wywodzi się od popularnej na terenie Karpat żarowej metody pozyskiwania polan leśnych, zwaną cyrhleniem. Polegała ona na wypalaniu lasu na ściśle określonym obszarze. Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się ognia poza wybrany teren, usuwano podszyt i krzewy, natomiast drzewa pozbawiano kory. Takie drzewa szybko usychały. Większe okazy wykorzystywano jako budulec, resztę podpalano. Stąd też tak licznie występujące na terenie karpackim nazwy polan: „Cyrla”.

Na Cyrhli znajduje się kościół księży Marianów, którzy prowadzą duszpasterstwo młodzieżowe.

Z Toporowej Cyrhli poprowadzone są dwa szlaki turystyczne:

  • czerwony przez Psią Trawkę, Waksmundzką Polanę i Wodogrzmoty Mickiewicza do Morskiego Oka.
  • zielony przez Wielki Kopieniec i Dolinę Olczyską do Jaszczurówki.

Droga Oswalda Balzera – droga do Morskiego Oka. Jej patron, profesor prawa polskiego i historii ustroju, zasłużył się dla naszego kraju wygraniem procesu pomiędzy rządem Galicji i Węgrami o Morskie Oko w Tatrach. Rozprawa toczyła się w sądzie w Grazu, a na mocy wygranego procesu ustanowiono granicę w Tatrach pomiędzy Galicją i Węgrami zgodnie z oczekiwaniami Polaków. Granica ta przebiega dzisiaj wedle ustanowień właśnie z roku 1902 roku.

Jaszczurówka – osiedle położone przy wylocie Doliny Olczyskiej, przy drodze Oswalda Balzera prowadzącej do Morskiego Oka. Powstało ono w połowie XIX wieku dzięki odkrytym w 1839 r. źródłom termalnym. Pod koniec XIX w. wybudowano kilka basenów (korzystał z nich m.in. Henryk Sienkiewicz). Dzisiaj kąpieliska są nieczynne, tereny zostały wykupione od miasta przez TPN, który tworzy tutaj ośrodek edukacyjny.

Jednym z bardziej znanych obiektów w Jaszczurówce jest piękna kaplica w stylu zakopiańskim p.w. Najświętszego Serca Jezusa. Została zaprojektowana przez Stanisława Witkiewicza, ojca Witkacego, a zbudowana w latach 1905–1907. Kaplica stoi na terenie TPN, i to on jest jej formalnym właścicielem.

Nazwa osiedla „Jaszczurówka” pochodzi od żyjących w rejonie wypływu źródeł cieplicy salamander plamistych nazywanych przez górali „jaszczurami”.

Katastrofa lotnicza w Dolinie Olczyskiej

W dniu 11 sierCMS cin 41 Gpnia 1994 r. rozbił się śmigłowiec PZL W-3 Sokół, należący do TOPR. Maszyna leciała w kierunku Hali Gąsienicowej z pomocą rannym turystkom ze Szwecji. Oprócz 2 pilotów na pokładzie było 6 ratowników. Po przylocie na miejsce wypadku, kiedy ratownicy opuszczali maszynę, jeden z nich Janusz Kubica, pełniący wówczas funkcję kierownika został bardzo poważnie ranny w głowę łopatą śmigła. Załoga maszyny widząc poważny stan kolegi podjęła decyzję o przetransportowaniu go do szpitala w Zakopanem. Oprócz pilotów rannemu towarzyszył ratownik TOPR Stanisław Mateja Torbiarz.

Na wysokości Doliny Olczyskiej doszło do katastrofy: w wyniku rozwarstwienia łopaty wirnika głównego śmigłowiec spadł w okolicach Wielkiego Kopieńca. Zginęli wszyscy znajdujący się na pokładzie: piloci Bogusław Arendarczyk i Janusz Rybicki oraz ratownicy TOPR: Stanisław Mateja Torbiarz i Janusz Kubica.

Ratownicy pochowani zostali w Zakopanem na Pęksowym Brzyzku.

Na Tatrzańskim Cmentarzu Symbolicznym pod Osterwą znajduje się tablica pamiątkowa ofiar tego wypadku.

Wywierzysko to źródło krasowe, które stanowi wypływ na powierzchnię ziemi cieku, występuje głównie w terenach krasowych. Nazwa „wywierzysko” używana w Polsce, wywodzi się od góralskiego określenia wody „wywierającej” spod ziemi.

Woda zazwyczaj wydostaje się na powierzchnię terenu pod dużym ciśnieniem oraz z dużą wydajnością. Do największych wywierzysk znajdujących się w polskiej części Tatr należą: Chochołowskie, Lodowe, Bystrej, Goryczkowe i Olczyskie. Wywierzyska Bystrej i Goryczkowe są niedostępne dla turystów.

Wywierzysko Olczyskie – położone jest na Polanie OlczysPolana Olczyska – wywierzyskokiej (ok. 1070 m n.p.m.) u podnóży Skupniów Upłazu. Można do niego dojść zarówno od zielonego szlaku na Kopieniec (w Dolinie Olczyskiej), jak i od żółtego szlaku z Nosalowej Przełęczy. Jest ono największym wywierzyskiem w polskich Tatrach. Jest także wyjątkowe ze względu na pochodzenie wód: ich barwienia wykazały, że jest zasilane wodami aż z doliny Pańszczycy, czas przepływu wody z obszaru zasilania dochodzi do ponad 40 godzin.

W 1999 miejsce to zostało zdewastowane: w miejscu gdzie biło źródło wykopano prawie 2-metrowy lej, a od niego poprowadzony rów odprowadzający wodę. Wywierzysko udało się naprawić, zmienił się jednak wypływ – pierwotnie źródło biło ze szczelin, aktualnie z zagłębienia, ulokowanego wśród skał i głazów. W 2005 r. nad wywierzyskiem zbudowano specjalną drewnianą platformę.

Wywierzysko Olczyskie daje początek Olczyskiemu Potokowi.

Informacje pochodzą z przewodnika:  Józef Nyka “TATRY POLSKIE”.