Największe wypadki lawinowe w Europie w XX wieku

Lawiny stanowią ogromne zagrożenie w górach, w wypadkach giną osoby uprawiające turystykę zimową, najczęściej narciarze i snowbordziści, ale czasem też “cywile” – mieszkańcy górskich miejscowości. W Polskich Tatrach, w okresie 110 – letniej działalności TOPR (1909 – 2019) w lawinach zginęło 121 osób. Największa lawinowa tragedia w Polsce wydarzyła się 2 marca 1968 r. w Białym Jarze w Karkonoszach, zginęło wówczas 19 turystów. Natomiast największa katastrofa lawinowa w Europie, mająca rozmiary kataklizmu, miała miejsce 13 grudnia 1916 r., kiedy to w czasie walk wojennych w rejonie Marmolady w Dolomitach potężne masy śniegu zabiły 270 żołnierzy, a do końca grudnia w lawinach w Dolomitach zginęło tam ok. 10 000 żołnierzy oraz ludności cywilnej.

A to lista największych wypadków lawinowych w górach Europy w XX w.

AUSTRIA

• 11 stycznia 1954 r – we wsi Blons (kraj związkowy Vorarlberg) w Austrii, w przeciągu 9 godzin zeszły 2 lawiny, w których śmierć poniosło 57 osób, m.in. ratownicy pomagających ludności cywilnej po zejściu pierwszej lawiny. W lawinach zginęło wówczas 30% populacji Blons, wiele zwierząt, zniszczeniu uległa infrastruktura miejscowości, budynki mieszkalne i gospodarcze.
• 23 lutego 1999 r. w alpejskiej wiosce Galtür w Austrii lawina przysypała 57 osób, do czasu przybycia ekip ratunkowych zginęło 31 osób.
• 28 marzec 2000 – Kaprun – 12 osób zginęło w lawinie, jaka zeszła w okolicach austriackiego kurortu Kaprun. Byli to w większości uczestnicy kursu dla instruktorów narciarskich.
• 2 maja 2009 r. – lawina zeszła w ośrodku narciarskim Sölden – zginęło 6 osób.

FRANCJA

• 3 / 4  luty 1934  – Ortiporio (Korsyka) – w lawinie, która zeszła w nocy z 3 na 4 lutego zginęło 37 osób.
• 10 lutego 1970 r. – lawina uderzyła w 3-kondygnacyjny ośrodek narciarski Val-d’Isère w Alpach. Zginęło 39 narciarzy, którzy przebywali w budynku, rannych zostało 37 osób.
• 9 lutego 1999 r. – Montroc (Chamonix) – w lawinie zginęło 12 osób, a wiele budynków zostało uszkodzonych lub całkowicie zniszczonych. Katastrofę spowodowały bardzo duże opady śniegu – w ciągu kilku dni spadło 3 m śniegu, ale też błędy władz miasta, które nie podjęły w odpowiednim czasie decyzji o ewakuacji ludzi z zagrożonych terenów.
• 12 lipca 2012 r. – lawina, która zeszła ze szczytu Mont Maudit po francuskiej stronie masywu Mont Blanc, spowodowała śmierć 9 ludzi.
• 8 stycznia 2016 r. w lawinie w masywie Cerces zginęło 6 żołnierzy, uczestników kursu narciarskiego.

NORWEGIA

• 7 marca 1956 roku – lawiny, które zeszły na wioskę Skredbukta (Lofoty w północnej Norwegii) zabiły 21 osób.

POLSKA

• 2 marca 1956 r. – lawina, która zeszła z Kondratowego Wierchu na Schronisko w Dolinie Goryczkowej (nieistniejące już) zniszczyła budynek, zginęło w niej 5 osób – gospodarze schroniska – Zofia i Władysław Marcinowscy oraz 3 żołnierze WOP.
• 20 marca 1968 r. miała miejsce lawina w Białym Jarze (Karkonosze) – nazywana największą tragedią lawinową w polskich górach. Zginęło wówczas 19 osób  – w tym 13 Rosjan, 4 obywateli NRD i dwoje Polaków. W akcji ratowniczej brało udział 1100 osób.
• 28 stycznia 2003 r. w lawinie pod Rysami zginęło 8 osób z 13 osobowej grupy, byli to uczniowie liceum ogólnokształcącego w Tychach. Lawina porwała 9 osób, jedna z nich zdołała się uratować. Jeden z chłopców zmarł 2,5 miesiąca po wypadku z powodu obrażeń.
• 30 grudnia 2001 r. w lawinie pod Szpiglasową Przełęczą zginęła dwójka turystów, a następnie w trakcie działań ratowniczych śmierć ponieśli młodzi ratownicy TOPR – Marek Łabunowicz („Maja”) i Bartłomiej Olszański. Zostali pochowani na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem.
• 13 marca 2011 r. w lawinie, która zeszła w rejonie Koszystej zginęły 3 osoby. Mimo szybkiego zgłoszenia wypadku przez świadków i szybkim dotarciu ratowników na miejsce zdarzenia nie udało się uratować zasypanych.

RUMUNIA

• 17 kwietnia 1977 r. – Jezioro Bâlea (Góry Fogaraskie, Rumunia) – lawina zabiła 23 narciarzy, w tym 19 uczniów szkoły średniej w Sibiu. Była to najbardziej tragiczna w skutkach lawina w Rumunii.

SŁOWACJA

• 6 / 7 lutego 1924 r. – w lawinie, która zeszła z południowo-wschodnich zboczy Krížnej (1574 m n.p.m.). na osadę leśną Rybô (część wsi Staré Hory) w Wielkiej Fatrze (Słowacja) zostało zasypanych 22 osób, 18 zginęło, w tym 15 dzieci. Przeżyło wtedy 3-misięczne niemowlę – Benjamín Strmeň. Ocaleli też jego rodzice i sąsiad, zginęło 5 rodzeństwa małego Benjamina. Przyczyną katastrofy były zarówno bardzo duże opady śniegu i wiejący silny wiatr, ale też zła gospodarka leśna – mieszkańcy pozyskując kolejne tereny do hodowli bydła wycięli okoliczne lasy, strome i bezleśne zbocza sprzyjały schodzeniu lawin. Była to najtragiczniejsza lawina w historii kraju. Warto dodać o podobnej tragedii w Rybô, która wydarzyła się 17 marca 1751 r., zginęło wtedy 10 osób.
• 20 stycznia 1974 r. w Tatrach Słowackich zginęło 12 osób. Żlebem spod Przełęczy nad Skokiem (z Grani Baszt, która rozdziela Dolinę Mięguszowiecką i Młynicką) zeszła olbrzymia lawina, która wdarła się na przeciwległy stok i przysypała 24 trenujących tam narciarzy. Dzięki sąsiedztwu schroniska i szybkiej akcji ratunkowej, udało się uratować 12 osób, wśród ofiar był m.in. nauczyciel i jego 13-letni syn.
  Na Cmentarzu Symbolicznym znajduje się tablica poświęcona ofiarom tej tragedii.
• 31 grudnia 2005 r. – w lawinie, która zeszła w Spalonym Żlebie na Zwierówce (Tatry Zachodnie) zginęło 7 czeskich turystów.

SZWAJCARIA

• 24 luty 1970 r. – lawina, która zeszła na wioskę Reckingen (kanton Valais) przysypała 48 osób, zginęło 30. Lawina zniszczyła również domy i schron wojskowy.

WŁOCHY

• 19 kwietnia 1904 r. – lawina zasypała budynek mieszkalny górników kopalni koło Pragelato we Włoszech, zginęło 81 osób.
• 13 grudnia 1916 r. – w rejonie Marmolady (Dolomity) ogromna lawina zeszła na ulokowane w górach austro-węgierskie koszary wojskowe, zginęło wówczas 270 żołnierzy.
  Ale nie były to jedyne ofiary tej katastrofy. Dokładne liczby nie są znane, ale szacuje się, że w grudniu w lawinach w Dolomitach zginęło ok. 10 000 żołnierzy zarówno ze strony włoskiej, jak i austro-węgierskiej.
  Katastrofa ta uważana jest za jeden z największych kataklizmów pogodowych w Europie. Jej przyczyną były ogromne opady śniegu. Według niektórych źródeł część lawin została wywołana działaniami wojsk, które celowo ostrzeliwały tereny przeciwnika.
  W publikacjach anglosaskich katastrofa ta nazywana jest „Białym Piątkiem” (White Friday”), pomimo faktu, że 13 grudnia 1916 roku wypadł w środę. Natomiast przez Włochów dzień ten nazywany jest “La Santa Lucia Nera” – „Czarna Święta Łucja” (13 grudnia to dzień świętej Łucji).
• 18 stycznia 2017 r. ogromne masy śniegu spadły na hotel Rigopiano w (Abruzja). Zginęło  29 osób, 11 zostało rannych. Lawinę spowodowało trzęsienie ziemi, które wystąpiło kilka godzin wcześniej w rejonie oraz ogromne opady śniegu.

Trzeba jeszcze wspomniec o „zimie terroru”, kiedy to w okresie trzech miesięcy na przełomie 1950-1951 r. w krajach alpejskich – Austrii, Włoszech i Szwajcarii zeszło 649 lawin, w których zginęło 265 osób, największe starty poniosła Austria – zginęło tu 135 osób. Ponadto zniszczone zostały wioski – zabudowania, infrastruktura oraz cenne gospodarczo lasy, zginęło bardzo dużo zwierząt hodowlanych. Częstotliwość lawin była tak duża, że szwajcarskie miasteczko Andermatt nawiedziło sześć lawin w ciągu zaledwie godziny, zginęło wówczas 13 osób.
Katastrofa została spowodowana bardzo dużymi opadami śniegu – w okresie 3 dni poprzedzającym tragedię spadło 3 – 4,5 m śniegu.

O powstaniu lawiny decyduje wiele czynników, m.in.: cechy pokrywy śnieżnej, warunki meteorologiczne, ukształtowanie terenu (np. nachylenie stoku) i rodzaj i charakter podłoża. Najczęściej lawiny pojawiają się po jednorazowym, dużym opadzie śniegu, przy silnym wietrze oraz w warunkach, kiedy świeży opad następuje na twardą warstwę zmrożonego śniegu i poszczególne jego warstwy nie są związane ze sobą. Lawiny mogą schodzić samoczynnie, ale w większości przypadków jest to “czynnik ludzki” – wywołują je narciarze, snowbordziści, ski-alpiniści, alpiniści.

W celu określenia stopnia zagrożenia lawinowego stworzono 5-stopniowa skalę, gdzie 1 – oznacza niski stopień zagrożenia, 2 – umiarkowany, 3 – znaczny, 4 – wysoki, a 5 – bardzo wysoki. Ale warto pamiętać, że wypadki najczęściej zdarzają się przy 2 i 3 stopniu zagrożenia lawinowego, co najczęściej wynika z lekceważenia obostrzeń przez turystów.
Dokładna charakterystyka poszczególnych stopni: TOPR – stopnie zagrożenia lawinowego

ZAGROŻENIE LAWINOWE

Planując zimowe wyjście w góry wysokie należy bezwzględnie sprawdzić i zastosować się do komunikatów o stopniu zagrożenia lawinowego. Ważne jest posiadanie odpowiedniego sprzętu umożliwiającego szybkie odnalezienie i wydobycie osoby przysypanej lawiną, takiego jak:

• detektor lawinowy, urządzenie, które emituje oraz odbiera fale radiowe o określonej częstotliwości, umożliwia szybkie dotarcie w pobliże zasypanej osoby
• sonda, czyli składana tyczka, która służy do dokładnego określenia miejsca i głębokości, na jakiej znajduje się zasypany.
• łopata – pozwala przekopać się przez warstwę śniegu do zasypanej osoby

UWAGA: samo posiadanie powyższego wyposażenia jest nieprzydatne bez odpowiedniego przeszkolenia w zakresie podstawowego ratownictwa lawinowego.
Szkolenia takie prowadzą m.in.:

• TPN wspólnie z ratownikami TOPR – Lawinowe ABC
• Ratownicy TOPR w Dolinie Pięciu Stawów Polskich – 5+Szkoła Górska

Przydatne strony

• Informację o zagrożeniu lawinowym podają służby ratunkowe odpowiedzialne za dany region górski:
  dla Tatr Polskich – Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe: TOPR – warunki w Tatrach  i komunikat lawinowy TOPR
  oraz  TPN – warunki na szlakach
• dla Beskidów i Karkonoszy – Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe oraz poszczególne sekcje GOPR

Oprócz sprawdzenia stopnia zagrożenia lawinowego oraz warunków pogodowych dla konkretnego regionu ważna jest także odpowiednie wyposażenie oraz umiejętność posługiwania się sprzętem, znajomość asekuracji i techniki zimowej wspinaczki.

Polecamy oglądnięcie filmu “Akademii Górskiej TOPR” – Lawiny

Informacje o “Zimowym ekwipunku w góry“.