Dawne osady na Grodzisku i Klasztorówce

Niewysoki, mierzący zaledwie 618 m n.p.m. szczyt Grodzisko w Beskidzie Wyspowym to prawdziwa gratka dla wszystkich amatorów miejsc z niezwykłą historią – na stromym, mającym naturalne walory obronne wierzchołku znajdują się dobrze zachowane pozostałości po dawnym grodzisku. Prowadzone badania archeologiczne dowodzą 3 faz osadnictwa – osady ok. V w p.n.e., II–I w. p.n.e., i “najmłodsza” – istniejąca w XII i XIII w. to gród obronny, zwany szczyrzyckim, który był jedną z najpotężniejszych tego typu budowli ówczesnej Ziemi Krakowskiej.
Na wschodnim grzbiecie Grodziska, na wzniesieniu Klasztorówka znajduje się jeszcze jedno grodzisko zwane Klasztorzyskiem – wg niektórych badaczy prawdopodobnie w okresie średniowiecza istniał na nim klasztor benedyktynów.

Wycieczkę śladami dawnych osad polecamy szczególnie późną jesienią – krótka i łatwa trasa jest idealna w okresie, kiedy dni są już krótkie, poza tym możemy podziwiać pięknie przebarwiające się okoliczne bukowe lasy.

Kraj: Polska
Rejon: Beskid Wyspowy, Pasmo Cietnia
Punkt wyjścia (powrotu): Przełęcz pod Grodziskiem (k. Poznachowic Dolnych)
Czas: 1 dzień
Pora roku: wiosna, lato, jesień, zima
Trudności: brak trudności technicznych
Suma wzniesień: ok. 300 m
Długość trasy: ok. 4,5 km
Czas wyprawy (sam przemarsz): ok. 2:10 h (zimą czas przejścia może być znacznie dłuższy).

Grodzisko widziane z Mierznia k. Raciechowic

Grodzisko i Klasztorzysko – trasa wycieczki

Jeżeli dysponujemy własnym samochodem wycieczkę najlepiej rozpocząć z Przełęczy pod Grodziskiem – dojedziemy tu drogą z Poznachowic Dolnych (zjazd z drogi nr 964 pomiędzy Dobczycami a Wiśniową). Wąską asfaltową drogą wjeżdżamy na samą przełęcz, na wysokość ok. 480 m n.p.m. Przed końcem asfaltu znajduje się niewielka zatoczka na zaledwie kilka aut i niestety, nie ma tu więcej miejsc do pozostawienia pojazdu.

Zatoczka na Przełęczy pod Grodziskiem

Już z samej przełęczy otwiera się bardzo ładna panorama w kierunku położonej w dole Wiśniowej otoczonej Kamiennikiem (785 m), Lubomirem (902 m), Wierzbanowską Górą (771 m) i Cietniem (830 m). Nasza trasa biegnie niebieskim szlakiem pokrywającym się tu z Głównym Szlakiem Beskidu Wyspowego (GSBW), który przez las wspina się wprost na szczyt Grodziska.

Widok z Przełęczy pod Grodziskiem

Z końca asfaltowej drogi kierujemy się w lewo, gdzie po kilkudziesięciu metrach na skraju lasu znajduje się rozwidlenie dróg. Z lewej strony jest leśna droga, którą wrócimy w to miejsce, a w prawo w dół biegnie czarny szlak przez Klasztorówkę do Kolawy w dolinie Stradomki.

Rozwidlenie dróg – niebieski szlak prowadzi na Grodzisko, czarny szlak przez Klasztorówkę do Kolawy

Rozwidlenie dróg na trasie na Grodzisko – niebieski szlak prowadzi na Grodzisko, w prawo w dół biegnie czarny szlak przez Klasztorówkę do Kolawy w dolinie Stradomki, a z lewej strony jest leśna droga, którą wrócimy w to miejsce.

Tablica informacyjna na trasie szlaku

Ścieżka prowadzi przez bardzo ładny bukowy las, co kompensuje brak dalekich panoram.

Na trasie niebieskiego szlaku – podejście na Grodzisko przez bukowy las

Po zaledwie pół godzinnym podejściu (ok. 140 m przewyższenia) docieramy do kopuły Grodziska porozcinanej formacjami ziemnymi, które już na pierwszy rzut oka sugerują, że nie są wytworem natury, a zakrojonych na dużą skalę prac inżynierskich – wyraźnie widoczne są fosy, wały i wypłaszczenia, wszystko porośnięte starymi drzewami.

Szczyt Grodziska

Szczyt Grodziska

Stosunkowo stromy, mający kształt cypla szczyt ma naturalne walory obronne, nie dziwi więc fakt, że w miejscu tym ulokowano grodzisko – podczas wielokrotnych badań archeologicznych stwierdzono 3 fazy osadnictwa.
Pierwszą osadę zbudowała tu już ludność kultury łużyckiej – znaleziono broń, narzędzia, i naczynia gliniane pochodzące z V w p.n.e. Kolejna osada pochodzi z czasów kultury tynieckiej (II–I w. p.n.e.). W XII i XIII w. istniał tu gród obronny, zwany szczyrzyckim – który był jedną z najpotężniejszych budowli obronnych ówczesnej Ziemi Krakowskiej. Został on spalony w drugiej połowie XIII w. podczas III najazdu mongolskiego na Polskę (prawdopodobnie w 1287 r.). Świadczą o tym przepalone kamienie i glina występujące wzdłuż całej linii wałów, a także ślady spalenizny po ich zewnętrznej stronie. Nie został już odbudowany.

Wyraźnie widoczne elementy dawnego grodziska

Stromy wierzchołek Grodziska ma naturalne walory obronne

Gród miał dwuczłonową budowę – składał się z grodu właściwego i podgrodzia. Gród właściwy znajdował się na samym szczycie góry, miał owalny kształt, otoczony był wysokim ziemnym wałem. Obecnie wał ma około 10 m szerokości u podstawy, wysokość od 2 m do 5 m. Pierwotnie był dużo węższy i wyższy.
Podgrodzie miało czworoboczny kształt i wymiary 122 × 55 m, otoczone było wałem kamiennym. Obecnie widoczne jeszcze fosy i wały obronne oplatające szczyt porastają drzewa.

Fosy i wały oplatające szczyt Grodziska

Grodzisko jest też związane historycznie z czasami II wojny światowej – obozowały tu oddziały partyzantów. Na szczycie znajduje się symboliczny grób partyzantów AK.
W 2018 r. postawiono tu krzyż partyzancki – znajdujący się na nim napis informuje, że stoi on w pobliżu miejsca, w którym  pochowano dwóch partyzantów z oddziału „Salwy”.

Krzyż poświęcony żołnierzom AK na szczycie Grodziska

Szczyt Grodzisko znajduje się w północnej części Beskidu Wyspowego, ma wysokość 618 m. Wraz z Cietniem (829 m), Księżą Górą (649 m), Cublą Górą (508 m) i Borkiem (562 m) wchodzi w skład Pasma Cietnia. Jego partie szczytowe są całkowicie zalesione – porasta je buczyna karpacka.

Partie szczytowe Grodziska porasta buczyna karpacka

Nazwa góry pochodzi od znajdującego się tu w okresie średniowiecza grodu. Szczyt pojawia się w powieści historycznej Karola Bunscha – „Dzikowy skarb” – autor ulokował tu siedzibę tytułowego bohatera – Dzika.

Fosy i wały oplatające szczyt Grodziska

Zejście ze szczytu Grodziska

Ze szczytu niebieski szlak sprowadza nas w kierunku północno-zachodnim. Stosunkowo stroma ścieżka biegnie przez ostatnie umocnienia grodziska i dalej leśnymi drogami przez przełęcz pod górą Borek (562 m) i dalej w dół do asfaltowej drogi w Poznachowicach Górnych. Bezpośrednio przy drodze znajdują się 2 zatoczki, które mogą posłużyć za parking, gdybyśmy chcieli odwrócić kierunek naszej wycieczki. W przypadku braku możliwości dojazdu samochodem możemy busem dojechać do ostatniego, najwyższego przystanku w Poznachowicach Górnych i podejść do tego właśnie miejsca – ok. 400 m.

Przełęcz pomiędzy Grodziskiem a Borkiem

Zejście niebieskim szlakiem w kierunku północno-zachodnim. Stosunkowo stroma ścieżka biegnie przez ostatnie umocnienia grodziska i dalej leśnymi drogami przez przełęcz pod górą Borek (562 m) i dalej w dół do asfaltowej drogi w Poznachowicach Górnych

Zatoczka przy drodze w Poznachowicach Górnych

Schodzimy kilkadziesiąt metrów w dół asfaltem, po czym skręcamy w lewo, w również asfaltową drogę prowadzącą do zabudowań.
Poznachowice Górne – w latach 1943–1944 miejscowość była miejscem postoju oddziału AK „Śmiałego” – w miejscu dawnej kwatery partyzantów znajduje się pomnik Żołnierzy AK.

W tym miejscu skręcamy z drogi asfaltowej w lewo, w stronę zabudowań

Poznachowice Górne – w latach 1943–1944 miejscowość była miejscem postoju oddziału AK „Śmiałego” – w miejscu dawnej kwatery partyzantów znajduje się pomnik

Dalsza droga prowadzi nieoznakowanymi ścieżkami. Najpierw pomiędzy zabudowaniami – pamiętajmy, że przechodzimy koło prywatnych budynków. Rozciąga się stąd piękna panorama na Lubomir, Łysinę, Kamiennik, Uklejną i Glichowiec.
Nasza trasa biegnie cały czas skrajem lasu ścieżkami okrążającymi od strony zachodniej podstawę Grodziska. Po drodze mijamy kolejne miejsce z szeroką panoramą, skąd zobaczymy, od lewej – Ciecień, Wierzbanowską Górę, Luboń Wielki, Szczebel, Lubomir, Łysinę, Kamiennik, Uklejną i Glichowiec.

Powrót skrajem lasu (bez znaków) na Przełęcz pod Grodziskiem

Panorama z drogi z Poznachowic Górnych na Przełęcz pod Grodziskiem

Pod lasem podchodzimy trochę w górę i docieramy do kilku zabudowań mieszkalnych nad Przełęczą pod Grodziskiem. Stąd możemy zobaczyć: Łopień, Mogielicę, Ćwilin, Śnieżnicę, Cublą Górę, Ciecień i Księżą Górę. Skrajem lasu wracamy do skrzyżowania szlaków, skąd zaczynaliśmy podejście na Grodzisko.

Panorama z drogi z Poznachowic Górnych na Przełęcz pod Grodziskiem

Zabudowania nad Przełęczą pod Grodziskiem

Widok znad Przełęczy pod Grodziskiem na Mogielicę i Ciecień

Przejście przez szczyt zajmuje ok. 55 min samego marszu, 130 m podejścia i 170 m zejścia, a obejście góry ok. 40 minut i 40 m podejścia.

Klasztorzysko – dawna osada koło Grodziska

Na wschodnim grzbiecie Grodziska, znajduje się jeszcze jedno grodzisko zwane Klasztorzyskiem. Według niektórych badaczy prawdopodobnie w okresie średniowiecza istniał na nim klasztor benedyktynów.

Możemy tam dojść w 15 minut czarnym szlakiem schodząc w kierunku wschodnim na niewybitne wzniesienie o nazwie Klasztorówka. Droga czarnego szlaku prowadzi cały czas przez las, najpierw trawersem, a dalej kilkoma ostrymi zakrętami (dobrze oznakowanymi).

Droga czarnego szlaku z Przełęczy pod Grodziskiem na Klasztorówkę

Paśnik przy czarnym szlaku poniżej Przełęczy pod Grodziskiem

Sam szczyt Klasztorówki nie jest oznakowany i trzeba zwrócić uwagę, aby go nie minąć. Znajduje się on po prawej stronie prawie poziomo biegnącego tu szlaku (wyraźne wypłaszczenie). W lesie wokół szczytu Klasztorówki bez trudu dostrzeżemy eliptyczne tarasy i wały, stworzonych tu kiedyś przez człowieka umocnień.

Wyraźnie widoczna fosa pod szczytem Klasztorówki

Fosa pod szczytem Klasztorówki

Wyraźnie widoczne platformy i fosy okalające szczyt Klasztorówki

Po obejrzeniu dawnego grodziska możemy wrócić z powrotem na Przełęcz pod Grodziskiem do pozostawionego samochodu – ok. 20 min, lub zejść w dół do doliny Stradomki – osiele Kolawy, do drogi pomiędzy Raciechowicami a Szczyrzycem (do najbliższego przystanku BUS  – wieś Dąbie trzeba przejść ok. 1 km asfaltem). Zejście prowadzi cały czas przez las malowniczą drogą, gdzieniegdzie mającą charakter płytkiego wąwozu.

Droga z Klasztorówki gdzieniegdzie ma charakter płytkiego wąwozu

Czarny szlak z Klasztorówki częściowo prowadzi leśnymi wąwozami

Wyjście czarnego szlaku z Klasztorówki na drogę w dolinie Stradomki

Wycieczkę śladami dawnych osad polecamy szczególnie późną jesienią – krótka i łatwa trasa jest idealna w okresie, kiedy dni są już krótkie, łatwiej możemy dostrzec pozostałości fos i wałów grodzisk, a poza tym możemy podziwiać pięknie przebarwiające się okoliczne bukowe lasy.

Źródło: Dariusz Gacek Dariusz “Beskid Wyspowy”.