Słowniczek jaskiniowy

Zjawisko krasowe – procesy rozpuszczania skał przez wody powierzchniowe i podziemne. Woda zawierająca związki chemiczne (głównie dwutlenek węgla) wchodzi w reakcje ze składnikami skał. Podlegają temu procesowi skały węglanowe: wapienie, dolomity, gipsy, margle i sól kamienna.
Nazwa „kras” pochodzi od chorwackiego słowa „krš”, które znaczy: kamień lub skała.
Występują powierzchniowe i podziemne formy krasowe. Powierzchniowe to: ospa, żłobki, zebra, lej krasowy, polje, mogoty, ponor, wywierzysko.
Podziemne formy: jaskinia krasowa, kanał krasowy, studnia krasowa, formy naciekowe (stalaktyty, stalagmity, stalagnaty, draperie naciekowe, perły jaskiniowe).
Obszary występowania zjawisk krasowych, m.in.: Góry Dynarskie, na Słowenii płaskowyż Kras z jaskinią Postojną i Jaskiniami Szkocjańskimi, Kras Słowacko-Węgierski, Kras Morawski, Jaskinia Mamucia w USA (najdłuższa jaskinia świata). W Polsce: na Wyżynie Krakowsko – Częstochowskiej, w Tatrach Zachodnich, Pieninach, w Górach Świętokrzyskich, Sudety (Masyw Śnieżnika z Jaskinią Niedźwiedzią).

Stalaktyt (nawis, sopleniec) – naciek jaskiniowy, zazwyczaj w kształcie wydłużonego, odwróconego stożka narastającego od stropu jaskini do jej dna.

Stalagmit – naciek jaskiniowy narastający od dna jaskini krasowej ku górze. Występuje w kształcie stożka, słupa, guza, itp.

Stalagnat – to połączony stalagmit i stalaktyt. Ma kształt kolumny lub słupa.

Wywierzysko – to źródło krasowe, które stanowi wypływ na powierzchnię ziemi cieku, występuje głównie w terenach krasowych. Nazwa „wywierzysko” używana w Polsce, wywodzi się od góralskiego określenia wody „wywierającej” spod ziemi.
Woda zazwyczaj wydostaje się na powierzchnię terenu pod dużym ciśnieniem oraz z dużą wydajnością. Do największych wywierzysk znajdujących się w polskiej części Tatr należą: Chochołowskie, Bystrej, Goryczkowe, Olczyskie i Lodowe Źródło. Wywierzyska Bystrej i Goryczkowe są niedostępne dla turystów.

Wypływ krasowy – okresowe lub stałe źródło krasowe, z którego woda wypływa swobodnie, a nie pod ciśnieniem, jak z wywierzyska.  Wypływ krasowy jest zwykle zasilany strumieniem, który na pewnym odcinku płynie pod ziemią – przykładem jest Wypływ spod Pisanej Skały (Dolina Kościeliska).

Ponor  – to otwór lub lejkowate zagłębienie terenu, do którego wpływają pod powierzchnię terenu wody strumieni i rzek. Przykładem rzeki, która na dużym odcinku płynie pod powierzchnią ziemi jest Ljubljanica, która na 20 km odcinku płynie w jaskiniach.

Namulisko – osady zalegające na dnie jaskini. Mogą powstać we wnętrzu jaskini (fragmenty nacieków, obrywów skalnych, glina) lub zostać naniesione przez wodę z powierzchni (piasek, żwir, less). Namuliska mogą zawierać kości zwierząt kopalnych, dlatego są cennym materiałem badawczym dla naukowców.