Ciekawostki

Głośna Skała (słow. Hlásna skala), (1660 m n.p.m.) – turnia połozona na północno-wschodnich stokach Płaczliwej Skały w tatrach Bielskich.
Głośna Skała jest dobrze widoczna ze Zdziaru. Nazwa pochodzi od tego, że jej ściany głośno i wielokrotnie odbijają echo.

Szeroka Przełęcz, Szeroka Przełęcz Bielska (słow. Široké sedlo, Široké) (1826 m n.p.m.). Przełęcz rozdziela Dolinę Szeroką Bielską na północnym wschodzie oraz Dolinę Zadnich Koperszadów na zachodzie. Stanowi głębokie obniżenie pomiędzy Płaczliwą Skałą i Szalonym Wierchem.
Nazwa tej przełęczy pochodzi od jej kształtu. Na Przełęcz prowadzi czerwony szlak turystyczny (od 2009 r. dwukierunkowy).

Kozica tatrzańska (Rupicapra rupicapra tatrica) – symbol polskiego i słowackiego Tatrzańskiego Parku Narodowego, objęta jest ochroną gatunkową.

Zarówno samice (kozy) jak i samce (capy) mają rogi, zwane przez górali hakami. Kozice bez trudu poruszają się nawet w trudnym górzystym terenie, umożliwia im to przede wszystkim specjalna budowa racic – zimą na krawędzi każdej racicy tworzy się twardy rogowy kant, który umożliwia bezpieczne poruszanie się po śniegu i lodzie, natomiast latem wyrostek rogowy ściera się na kamienistym podłożu – odsłonięty środek podeszwy jest miękki i lepki, dobrze przylegający do skały.

Żyją 18–25 lat. Samica rodzi najczęściej wiosną jedno koźlę, rzadko dwa. Wiek kozicy można określić po liczbie karbów występujących (“obrączki”) na rogach.

Kozice żyją w stadach zwanych kierdlami. Najczęściej stado liczy od kilku do kilkunastu sztuk, chociaż obserwowano większe, liczące ok. 40 osobników. Na czele kierdla zawsze stoi doświadczona samica z młodym, tzw. licówka. Starsze capy żyją najczęściej samotnie, młodsze tworzą grupy kawalerskie (2-4 osobników), do kierdli dołączają jesienią na czas godów.

Zwierzęta prowadzą dzienny tryb życia, latem są najbardziej aktywne są w godzinach wczesno-porannych i wieczornych, natomiast w zimie w godzinach południowych. Jest to też najlepsza pora do ich obserwacji.

Od kozicy wywodzą się lokalne nazwy: Kozi Wierch, Kozia Dolina, Kozi Grzbiet itp. W jęz. słowackim kozica to kamzik.

TPN i TANAP dwa razy w roku organizuje liczenie populacji. W 2014 roku, doliczono się rekordowej liczby 1389 sztuk. Wynik jest imponujący, tym bardziej, że w latach 90 XX w. nastąpił duży spadek populacji – w całych Tatrach doliczono się tylko 220 sztuk.

Kozica, pomimo ochrony, była cennym łupem kłusowników. Mięso podawano jako dziczyznę, z delikatnej i cienkiej skóry zwierząt wyrabiano rękawiczki, kozi łój wykorzystywano w kuchni oraz do oświetlania pomieszczeń. Głowy wypychano i wieszano na ścianach jako łowieckie trofeum. W XIX w. wykorzystywano w celach leczniczych bezoary, czyli kule z niestrawionych części roślin i sierści, które znajdowano w żołądkach kozic. W średniowieczu bezoary traktowano jak talizman.

Ciekawostka: ochronę kozic wprowadzono w 1868 r., wtedy to na skutek drastycznego spadku populacji kozicy i świstaka (głównie z powodu kłusownictwa) Sejm Krajowy we Lwowie wprowadził ustawę zakazującą: „łapania, wytępienia i sprzedawania zwierząt alpejskich właściwych Tatrom, świstaka i dzikich kóz”. Była to pierwsza na świecie parlamentarna ustawa o ochronie gatunkowej zwierząt.

Szalony Wierch (2062, 2061 m), dawniej Głupi Wierch (słow.; Hlúpy vrch, Šialený vrch). Od Płaczliwej Skały oddziela go Szeroka Przełęcz Bielska a od Zadnich Jatek Szalona Przełęcz. Nazwa Szalony Wierch i Głupi Wierch była stosowana zamiennie przez pasterzy polskich i słowackich. Wg Stanisława Eljasza-Radzikowskiego nazwa została nadana ze względu na znaczne nachylenie szczytu i związaną z tym „ uciążliwość przy wychodzeniu” (podobnie jak w przypadku Durnego Szczytu).
Szczyt stanowi obszar ochrony ścisłej TANAP, jakiekolwiek wejścia na szczyt są zabronione. Zboczami przebiega szlak turystyczny (ścieżka edukacyjna Monkova dolina).

Płaczliwa Skała (słow. Ždiarska vidla, Plačlivá skála, 2142 m n.p.m.) – drugi co do wysokości szczyt Tatr Bielskich na Słowacji. Niemiecka nazwa szczytu to Greuner (Greiner czyli Płaczek).
Płaczliwa Skała razem z Hawraniem, Muraniem i Nowym Wierchem tworzy charakterystyczną grupę skalną. Kształt Płaczliwej Skały przypomina od strony południowej hełm.
Różnie tłumaczy się nazwę „Płaczliwa”. Wg Władysława Cywińskiego na płd.-zach. jasnej ścianie widoczne są ciemno-szare zacieki, które przypominają łzy na policzku. Wg innych źródeł nazwa ma związek z wilgotnieniem skały przed deszczem.
Płaczliwa Skała i sąsiedni Hawrań zwane są przez mieszkańców Zdziaru „Widłami”. Dawniej niemiecka nazwa tych szczytów brzmiała Gabelspitze czyli Szczyt Wideł.
Dawniej Płaczliwa Skała była nazywana również Striszarska, Strzyszarka, Trzystar, Trystarska, Trystarski Wierch, Stara lub Sztára. Ta nazwa może pochodzić od słowackiego słowa strištar, oznaczającego pasterza koni.
W 1978 r. zamknięto szlak prowadzący na szczyt. Obecnie trwają starania o jego przywrócenie.

Biały Staw, Wielki Biały Staw, Biały Staw Kieżmarski (słow. Biele pleso, Veľké Biele pleso, Kežmarské Biele pleso).
Staw jest największym z grupy jeziorek zwanych Białymi Stawami. Leży na poziomie 1613 m n.p.m., ma pow. 0,95 ha, jest bardzo płytkie – ma tylko 1 m głębokości, co powoduje, że temperatura wody w nim ulega dużym wahaniom.
Przy Białym Stawie kończy się szlak Magistrali Tatrzańskiej (najdłuższy szlak w Tatrach).
Pod koniec XIX w. w okolicy stawu funkcjonowała prywatna wytwórnia olejku. Dla pozyskania surowca zniszczono rosnące w okolicy limby i kosodrzewiny. Drzewostan odbudowano po 1955 r.

Schroniska w Dolinie Białych Stawów.
W 1876 roku postawiono w okolicy Białego Stawu pierwszy budynek zwany Egidova Chata, który jednak po 4 latach przeniesiono nad Zielony Staw.
W 1922 r. wybudowano małe schronisko – Votrubova chata czyli Schronisko Votruby (słow. Votrubovka, zwana też Jánošíkova chata), które miało być bazą dla żołnierzy (na wypadek konfliktu z Polską). Kiedy jednak w 1942 r. powstało Kieżmarskie Schronisko (słow. Kežmarská chata) , budynek został rozebrany.

Kieżmarskie Schronisko było otwarte cały rok, oferowało 70 miejsc noclegowych. W latach 60-tych budynek zmodernizowano i przekształcono w ośrodek szkoleniowy wykorzystywany przede wszystkim przez narciarzy.
7 października 1974, prawdopodobnie na skutek awarii agregatu prądotwórczego budynek doszczętnie spłonął. Władze Kieżmarku podejmują starania o odbudowę schroniska, TANAP jednak nie wyraża na to zgody.

Kieżmarski Szczyt (słow. Kežmarský štít) 2558 m n.p.m.
Masyw zbudowany jest z granitów. W jego ścianach poprowadzone są liczne drogi wspinaczkowe, najpopularniejsze wśród taterników są ściany schodzące do Doliny Łomnickiej. Dla turystów szczyt dostępny jest tylko w towarzystwie przewodnika.
Nazwa szczytu pochodzi od nazwy miasta Kieżmark. Dawniej nazywano go też Huncowskim Szczytem.
Stosunkowo wcześnie, bo już na przełomie XVI/ XVII w. odnotowano wejścia na szczyt. Natomiast w XVIII wieku, w jego północnych stokach prowadzone były prace górnicze.

Mały Kieżmarski Szczyt, (wysokość 2514 m n.p.m.) oddzielony jest od Kieżmarskiego Szczytu Wyżnią Kieżmarską Przełęczą.
W stronę Zielonego Stawu Kiezmarskiego opada północna, licząca 900 m wysokości ściana (jedna z największych w Tatrach). Zdobywanie tej ściany odegrało dużą rolę w dziejach taternictwa, szczególnie zimowego. Obecnie ściana ta wraz ze ścianą Kieżmarskiej Kopy ma najwięcej dróg wspinaczkowych w Tatrach (ok. 110, skala trudności od II do VIII+).
Północną ścianę przecina w poprzek duży, skośny żleb, jest to Niemiecka Drabina. Jej nazwa wywodzi się od niemieckiej rodziny kieżmarskich szewców Fabri, którzy w XVIII w. chodzili tędy na Miedziane Ławki w poszukiwaniu złota. Złota nie znaleźli, ale odkryli rudę miedzi. Rodzina prowadziła prace górnicze w rejonie m.in. Złotej Przełączki, wydobytą rudę znoszono w workach przez Niemiecką Drabinę.
Nazwy: Złota Turnia, Złota Przełączka, Złota Baszta, Złoty Kopiniak i pozostałe wiążą się z poszukiwaniem złota w tym rejonie przez rodzinę Fabri.

Zielony Staw Kieżmarski lub Zielony Staw (słow. Zelené pleso, Zelené pleso Kežmarské 1545 m n.p.m.). Największy staw w Kieżmarskiej Dolinie, znajduje się u stóp Jastrzębiej Turni i Małego Kieżmarskiego Szczytu. Ma powierzchnię 1,770 ha i głębokość 4,5 m.
Ze stawu wypływa Zielony Potok Kieżmarski. W II poł. XIX w. zbudowano tamę, aby zahamować naturalne zanikanie stawu.
Staw nazywany był dawniej: Zielony Staw pod Łomnicą (słow. Zelené pleso pod Lomnickým štítom), Zelené pleso pod Jastrabou vežou.
Nazwa Zielonego Stawu związana jest z barwą wody. Ludowe podania głoszą, że kolor zielony pochodzi od legendarnego karbunkułu (rubina), który spadł do stawu z wierzchołka Jastrzębiej Turni wraz z synem hrabiego Tökölyego, kiedy ten chciał go zdobyć. Natomiast Stanisław Staszic tłumaczył kolor stawu odbiciem w wodzie skał pokrytych mchem. Na dnie jeziora dostrzec można turkusowe plamy. Są to miejsca, gdzie pod ciśnieniem wypływają podziemne źródła.
Nad stawem stoi schronisko turystyczne.

Schronisko nad Zielonym Stawem Kieżmarskim (słow. Chata pri Zelenom plese), położone jest na wysokości ok. 1550 m n.p.m.
Pierwsze schronisko postawiono w tej okolicy w 1880 r., było to Schronisko Idziego (słow. Egýdova chata), przeniesione z Doliny Białych Stawów. Niestety, kilka lat później spłonęło. Kiedy zniszczeniu uległy następne dwa budynki, wybudowano kamienne schronisko zwane „Fridrichova chata” lub „Bedrichova chata”. W 1926 r. budynek zmodernizowano i powiększono, oficjalnie obowiązywała nazwa „Chata pod Jastrabou vežou”. Po śmierci w 1950 r. wybitnego słowackiego taternika Alberta Brnčala (zginął w trakcie wspinaczki na Jastrzębią Przełęcz) władze schroniska nazwały budynek jego imieniem. Od 1992 r. powrócono do starej nazwy chata pri Zelenom plese, ale potocznie schronisko nadal nazywane jest Brnčalką lub Brnčalovą chatą.
Polską nazwą Chaty pri Zelenom plese jest: schronisko nad Zielonym Stawem Kieżmarskim.
W otoczeniu schroniska panują wyjątkowo korzystne warunki do uprawiania różnych sportów, jest to także dobry punkt wypadowy m.in. na Jagnięcy Szczyt, nad Łomnicki Staw lub nad Wielki Biały Staw. Dlatego też bywa ono bardzo oblegane przez turystów, taterników i narciarzy. Chata pri Zelenem plese jest czynna przez cały rok.
Specjalnością baru jest Herbata Tragarzy (Nosički čaj), czyli napar z rosnących w okolicy ziół.
Strona internetowa schroniska: http://chataprizelenomplese.sk
tel. +421 901 767 420
Mail: tatry@chataprizelenomplese.sk

Rakuski Przechód lub Rakuska Przełączka Wyżnia (słow. Sedlo pod Svišťovkou, 2023 m). Przez Rakuski Przechód poprowadzony jest szlak Magistrali Tatrzańskiej (jest tu najwyżej położony punkt na całej trasie Magistrali), który prowadzi z Doliny Łomnickiej do Doliny Zielonej Kieżmarskiej. Jest to także ważny i zarazem najłatwiejszy szlak zejściowy z masywu Kieżmarskich Szczytów wykorzystywany przez taterników.
Nazwa przełęczy, jak i nazwy wszystkich miejsc zawierających słowo „rakuski” wywodzą się od wsi Rakusy (Rakúsy). Związane jest to z faktem, że mieszkańcy Rakus mieli dawniej pastwiska w Dolinie Kieżmarskiej.

Rakuska Czuba (słow. Velká Svištovka, niem. Ratzenberg, Grosser Ratzenberg, 2037 m n.p.m.) – najwyższe wzniesienie Rakuskiej Grani. Przez grań Rakuskiej Czuby (poniżej jej wierzchołka) przechodzi Tatrzańska Magistrala. Nazwa szczytu pochodzi od spiskiej wsi Rakusy. Natomiast nazwa słowacka „Velká Svištovka” jest prawdopodobnie kalką nazwy Ratzenberg. W gwarze spiskoniemieckiej słowo Ratze to oznaczało świstaka, a nie jak w bezpośrednim tłumaczeniu z niem. „szczur”.

Łomnica (słow. Lomnický štít 2634, 2632 m n.p.m.). Drugi co do wysokości, piękny, majestatyczny i niewątpliwie jeden z najsłynniejszych tatrzańskich szczytów. Łomnica była ulubionym motywem wykorzystywanym przez malarzy, artystów, pisarzy i poetów. Pierwszego wejścia na szczyt dokonał Jakob Fabri senior ok. 1760-90 r. (jego rodzina prowadziła prace górnicze w tym rejonie). Natomiast pierwsze turystyczne wejście odnotowano w 1793 r. – dokonał tego angielski przyrodnik Robert Townson, a w 1802 lub 1804 r. szczyt zdobył Stanisław Staszic z przewodnikami. Pierwszego zimowego wejścia dokonali w 1891 r. Theodor Wundt i przewodnik Jakob Horvay.
W historii wejść taternickich na Łomnicę należy odnotować próby zdobycia jej zachodniej, niezwykle trudnej, stromej ściany, uznawanej zarazem za jedną z najwspanialszych wspinaczkowo w Tatrach (skala trudności VI+, wg innych źródeł VII-). Ściana ta w okresie międzywojennym nazywana była „szklaną górą”. Zdobyli ją jako pierwsi Antoni Kenar, Aleksander Stanecki i Wiesław Stanisławski w 1929 r. Z zespołem tym rywalizował, obsesyjnie wręcz, Birkenmajer, który ostatecznie zdobył ścianę razem z Kazimierzem Kupczykiem w 1930 r. Na ścianie poprowadzono kilkanaście dróg wspinaczkowych, do najbardziej rozpoznawalnych dróg wspinaczkowych należą: „Hokejka” oraz „Droga Birkenmajera”.

Łomnica, podobnie jak Krywań występowała w literaturze słowackiej jako symboliczna góra narodowa Słowaków.
Z powodu wysokości oraz majestatycznej sylwetki górę określano dawniej epitetem: Królowa Tatr lub Królowa Tatrzańska. Niestety, zabudowa szczytu zepsuła ten wizerunek. Ma to jeszcze jedną bardzo negatywną stronę: tuż pod wierzchołkiem znajduje się wysypisko śmieci, gruzu i złomu, a głównym żlebem ściany wschodniej spływają nieczystości z budynków na szczycie Łomnicy.
Dawne nazwy występujące w literaturze to: Krępak, Krempak i Krapak.
Niewątpliwą atrakcją dla turystów jest wyjazd kolejką linową wybudowaną w latach 1936-1940. Kolejka prowadzi z Tatrzańskiej Łomnicy na szczyt Łomnicy. Na grani szczytowej znajduje się specjalnie przygotowana betonowa promenada. Jest też stylowa kawiarnia „Dedo” (Dedo – czyli Dziadek – jest to nazwa, jaką miejscowa ludność określała Łomnicę). Istnieje również możliwość noclegu w apartamencie na szczycie.
Na szczycie, oprócz budynku stacji kolejowej, znajduje się obserwatorium meteorologiczne, laboratorium fizyczne i telewizyjna stacja przekaźnikowa. Do ich obsługi doprowadzono linię elektryczną wysokiego napięcia, jej słupy i liny widoczne są doskonale na tle góry, nie dodając jej, niestety, uroku.

Obserwatorium na Łomnicy (słow. Observatórium na Lomnickom štíte) – położone na wysokości 2632 m n.p.m. obserwatorium działa od 1940 r. Ośrodek, jako jeden z trzech na świecie, prowadzi m.in. ciągłe obserwacje korony słonecznej.

Na szczycie Łomnicy znajduje się również Monitor Neutronów Wydziału Fizyki Kosmicznej Instytutu Fizyki Doświadczalnej w Koszycach.

Łomnicka Przełęcz (słow. Lomnické sedlo) (2190 lub 2189 m n.p.m.), położona jest pomiędzy z Łomnicką Kopą a Wielką Łomnicką Basztą. Prowadzi na nią wyciąg krzesełkowy z Łomnickiego Stawu, dzięki czemu miejsce to jest bardzo popularne i licznie odwiedzane, zarówno latem, jak i zimą przez narciarzy – zboczem Łomnickiej Grani poprowadzony jest stok narciarski. Z Łomnickiej Przełęczy prowadzi nieznakowana ścieżka na Łomnicę, ale wejście na szczyt dostępne jest tylko z uprawnionym przewodnikiem.
Kolejka na Łomnicka Przełęcz – Cennik http://www.vt.sk/pl/cenniki/cennik-kolei-linowych/
Kolejka na Łomnicka Przełęcz – godziny otwarcia – http://www.vt.sk/pl/informacje/godziny-otwarcia-kolei-linowych/

Łomnicki Staw (słow. Skalnaté pleso, dawniej Lomnické pleso, błędnie zwany jako Kamienny Staw) (1751 m n.p.m.). Jezioro polodowcowe położone w Dolinie Łomnickiej. Ma 1,23 ha powierzchni. Jezioro jest płytkie, ma od 2 m – 4,2 m głębokości, wysycha okresowo. Ma to częściowo związek z prowadzonymi w zeszłym stuleciu pracami budowlanymi w tym rejonie. Podjęto pewne próby uszczelnienia go, ale były one nieskuteczne.
Obok jeziora znajduje się Schronisko Łomnickie ( (Skalnatá chata), restauracja i hotel „Encian” oraz Obserwatorium nad Łomnickim Stawem. Tutaj jest też wyciąg krzesełkowy na Łomnicką Przełęcz i górna stacja kolejki linowej na szczyt Łomnicy.
Wszystkie nazwy zawierające słowo „Łomnica” (np. „Łomnicki Staw”, „Łomnica” i „Dolina Łomnicka”) wzięły swój początek od potoku Łomnica – jest to stara nazwa słowiańska, pochodzi od słowa łom oznaczającego rwący górski potok, którego wzburzone wody toczą skały i kamienie tworząc łoskot.
Natomiast funkcjonująca nazwa „Skalnatý potok” i powstałe na tej bazie inne: „Skalnaté pleso”, „Kamienny potok” nie jest prawidłowa, powstała ona jako bezpośrednie tłumaczenie nazwy utworzonej przez Niemców spiskich: „Steinbach”. Słowaccy autorzy, którzy oparli nazewnictwo na źródłach niemieckich utworzyli nazwę Kameničny potok i Kamenný potok a później na Skalnatý potok. W ten sam sposób powstały nazwy Skalnatý potok, Skalnaté pleso i Skalnatá dolina.

Ośrodek narciarski Łomnica – bardzo popularny, jednocześnie najwyżej położony rejon narciarstwa w Tatrach Słowackich. Znajdują się tutaj dwa tereny narciarskie: Jamy – niewielki, położony na zachód od Łomnicy przy drodze do Smokowca (są tutaj dwa krótsze wyciągi). Drugi ośrodek to Skalnate Pleso, którego tereny zjazdowe znajdują się na stoku opadającym na południowy wschód od Łomnickiej Przełęczy (2190 m). Ośrodek ten oferuje trasy zjazdowe o zróżnicowanym stopniu trudności: oprócz niebieskich i czerwonych jest też jedna czarna – „Lomnické sedlo” o długości 1240 m przewyższeniu 439 m.
Na Przełęcz Łomnicką (2190 m n.p.m.) można się dostać z miejscowości Tatranská Lomnica najpierw kabinową kolejką linową na Łomnicki Staw (Skalnaté pleso), następnie krzesełkową kolejką linową na Łomnicką Przełęcz (Lomnické sedlo).

Informacje szczegółowe oraz cennik:
http: //www.vt.sk/pl/cenniki/cennik-kolei-linowych/
http: //www.vt.sk/pl/atrakcje/wycieczki-kolejami-linowymi/szczyt-lomnica/

Tatranská Lomnica – miejscowość wypoczynkowa i uzdrowiskowa położona u stóp Łomnicy (2646 m n.p.m.), należy administracyjnie do miasta Tatry Wysokie. Było to pierwsze uzdrowisko w Tatrach. W 1893 powstał tu hotel „Łomnica”, natomiast w 1905 roku bardzo duży i stylowy Grandhotel, od 1919 roku nazywany Grandhotel Praha.
W miasteczku znajduje się Muzeum Parku Narodowego, Ogród Botaniczny, jest też ośrodek sportów konnych i pole golfowe.
Miasteczko jest nie tylko ośrodkiem narciarskim, ale też doskonałą bazą wypadową dla turystów. Kursuje stąd kolejka linowa na stację Skalnaté pleso, a dalej na szczyt Łomnicy oraz na Łomnicką Przełęcz.
Jest też stacja kolejki elektrycznej, tzw. elektriczki kursującej z Popradu do Strsbskego Plesa.   Rozkład jazdy można pobrać ze strony miasta Wysokie Tatry http://www.vysoketatry.sk/tatranska-elektricka-zeleznica.phtml?id3=25218. Schemat połączeń kolejowych w słowackich Tatrach wraz z cenami znajduje się pod adresem http://www.slovakrail.sk/sk/preprava-osob/slovensko/produkty-a-zlavy/tatransky-sietovy-listok.html, gdzie można pobrać plik pdf   Mapa TEŽ a OŽ .

Z Tatrzańskiej Łomnicy możemy też dostać się autobusem do innych miejscowości w rejonie Tatr Słowackich, są też połączenia z Łysą Polaną, stąd możemy wrócić do Zakopanego liniami Strama.