Atrakcje Doliny Kościeliskiej

Wąwóz Kraków, Smreczyński Staw, wywierzysko, jaskinie, Schronisko na Hali Ornak i wiele, wiele innych miejsc pięknych i z ciekawą historią znajdziemy w Dolinie Kościelskiej. Dolina zasłużenie należy do najpopularniejszych w Tatrach – ilość i różnorodność atrakcji sprawia, że można ją zwiedzać wielokrotnie, w różnych kombinacjach i o każdej porze roku. Jest także dobrym miejscem do wypraw w wyższe partie Tatr Zachodnich, takich jak Tomanowa Przełęcz (1686 m), Błyszcz (2159 m), Bystra (2248 m), Starorobociański Wierch (2175 m) i Ornak (1854 m).
Szczegółowy opis i mapa trasy: Dolina Kościeliska.

Niżnia Kościeliska Brama

Niżnia Kościeliska Brama zwana też Bramą Kantaka.  W czasie II wojny światowej Niemcy planowali tu zbudować zaporę spiętrzającą wody Kościeliskiego Potoku (rozpoczęli prace badawcze). Podobny pomysł  miały komunistyczne władze, pamiątką po tych planach jest sztolnia wykuta w 1954 r. we wschodniej ścianie (czasem błędnie uważana za jaskinię).

Kapliczka zbójnicka

Kapliczka zbójnicka. Legenda podaje, że ufundowali ją zbójnicy. Faktycznie wybudowali ją górnicy i hutnicy pracujący w Tatrach. Na kapliczce znajduje się napis „Ave Marya” oraz emblematy górnicze – dwa skrzyżowane młotki. Przy słupkach ogrodzenia ustawione są rzeźbione sylwetki zbójnika i górnika.

Wywierzysko „Lodowe Źródło”

Wywierzysko „Lodowe Źródło”. Woda wypływająca z niego jest bardzo czysta, ma stałą temperaturę ok. 4–4,5 °C. Pod koniec XIX w. nad wywierzyskiem istniała altana im. Seweryna Goszczyńskiego, dlatego też w dawnej literaturze nazywane ono było również Zdrojem Goszczyńskiego.

Jaskinia Mroźna

Jaskinia Mroźna – znajduje się we wschodnim zboczu Doliny Kościeliskiej w masywie Organów.  Jest to jedyna jaskinia w polskiej części Tatr, do której obowiązują dodatkowe bilety wstępu.

Figura św. Katarzyny w Bramie Kraszewskiego.

Figura św. Katarzyny w Bramie Kraszewskiego. Umieszczono ją w 1897 roku jako votum wdzięczności za uratowanie życia leśniczemu, który spadł ze skały w czasie usuwania drzewa.

Skała Pisana

Skała Pisana – cała „popisana” jest autografami turystów sprzed lat (m.in. malarza Henryka Siemiradzkiego). Skała znajduje się w Wyżniej Kościeliskiej Bramie, jest doskonale widoczna z mostku na Kościeliskim Potoku. U jej podnóża widoczne są  otwory (tzw. wypływ krasowy), z których wypływa woda. Znajduje się tutaj Jaskinia Wodna pod Pisaną (Jaskinia Pisana), która nie jest dostępna dla turystów. Jaskinia była znana od dawna, penetrowali ją i poszukiwacze skarbów i górnicy. Związanych jest z nią kilka legend góralskich, jedna z nich mówi o jeziorku podskalnym, po którym pływa kaczka znosząca raz w roku złote jajko.

Polana Pisana

Polana Pisana (1010, 1100 m). Jej nazwa pochodzi prawdopodobnie od tego, że była opisywana przez kartografów (pojawia się w bardzo starych dokumentach). Z polany można podziwiać imponujące turnie: Raptawicką Turnię (znajdują się w niej jaskinie m.in. Raptawicka, Obłazkowa, Mylna), Zbójnicką Turnię, , Ratusz, Saturn, Zdziary Pisaniarskie, Organy, Stoły i Kominiarski Wierch.
Przy polanie znajduje się postój dorożek góralskich.
Od 1935 r. stało tutaj Schronisko na Polanie Pisanej (Bufet na Polanie Pisanej). W czasie II wojny światowej budynek służył partyzantom i kurierom. Spłonął w 1945 r. Po wojnie, w roku 1946 wybudowano w innym miejscu większe schronisko, które zostało przejęte przez TPN. Kiedy niszczejący budynek został przeznaczony do likwidacji wykorzystano go do realizacji filmu „Trójkąt Bermudzki” – mimo licznych kontrowersji TPN wyraził zgodę na wysadzenie budynku (1987 r.).

Wąwóz Kraków

Wąwóz Kraków – jeden z najpiękniejszych skalnych wąwozów w Tatrach Zachodnich. Ma ok. 3 km długości, w górnej części rozgałęzia się na dwie odnogi, które oddziela Wysoki Grzbiet. Są to:

• Kamienne Tomanowe (przedłużenie głównego ciągu Wąwozu Kraków),
• Żleb Trzynastu Progów i Zadnie Kamienne

Wejście do Wąwozu Kraków znajduje się ok. 150 m powyżej Hali Pisanej. Ma ok. 3 km długości, ale turystycznie dostępna jest tylko jego niewielka, przednia część. Pozostały teren to rezerwat ścisły, który jest niedostępny i dla turystów i dla taterników. Dno wąwozu jest kamieniste, suche, przejście tego odcinka jest stosunkowo łatwe i wyjątkowo atrakcyjne – wokół wznoszą się wysokie, częściowo omszone ściany tworzące baśniowy klimat. Od drabinki prowadzącej do jaskini Smocza Jama droga jest jednokierunkowa, ścieżka odchodząca od jaskini sprowadza nas na Halę Pisaną.
Wąwóz Kraków można zwiedzić niezależnie do jaskini.

Smocza Jama – jaskinia w Wąwozie Kraków

Jaskinia Smocza Jama, podobnie jak inne tatrzańskie jaskinie, znana była góralom już od dawna, pojawiali się tutaj i poszukiwacze skarbów i górnicy. Sam tunel jaskini nie jest duży, ma tylko 44 m długości, dla ułatwienia poruszania się wewnątrz zamontowano łańcuchy. Jest stosunkowo stromy i śliski, szczególnie w deszczowe lub zimowe dni (jaskinia jest czynna cały rok). Przy otworze wyjściowym znajduje się ścieżka, która za żółtymi znakami sprowadza nas na Polanę Pisaną. Jaskinię można obejść eksponowaną ścieżką ubezpieczoną łańcuchami, która prowadzi pod górny wylot jaskini.
Nazwy „Wąwóz Kraków”, znajdującej się w nim jaskini „Smocza Jama” oraz turni: „Ratusz”, „Baszta”, „Kościół” – nawiązują w bezpośredni sposób do Krakowa i zostały nadane przez górali, którzy dopatrzyli się podobieństwa wąwozu do wąskich krakowskich uliczek.

Jaskinia Raptawicka

Jaskinia Raptawicka – znana od dawna, pierwsze badania prowadził tutaj znany nam już Jan G. Pawlikowski, kolejne Stefan Zwoliński. Przy otworze wejściowym znajduje się duża komora (wys. 10–15 m, rozmiary 10×40 m), której zwiedzanie nie wymaga dodatkowego światła. Miejsce jest bardzo atrakcyjne i turyści najczęściej poprzestają na zwiedzeniu tej właśnie jednej sali.
Jaskinia należy do systemu Jaskiń Pawlikowskiego (Mylna, Raptawicka i Obłazkowa).

Jaskinia Obłazkowa

Jaskinia Obłazkowa – znajduje się u podnóża Raptawickiej Turni przy czerwonym szlaku prowadzącym do Jaskini Mylnej. Zimą tworzą się w niej lodowe stalagmity.

Jaskinia Mylna

Jaskinia Mylna znajduje się we wnętrzu masywu Raptawickiej Turni opadającej do Doliny Kościeliskiej. Jest wyjątkowo interesująca ze względu na kształty korytarzy wypłukanych przez Potok Kościeliski. Nie ma tu przewodnika ani jakiegokolwiek oświetlenia, dlatego planując jej zwiedzanie należy zaopatrzyć się w latarkę.
Labirynty korytarzy „Mylnej” były przyczyną tragicznego wypadku, który wydarzył się w lipcu 1945 roku; podczas samotnej wycieczki zabłądził tutaj i zmarł z wycieńczenia ksiądz Józef Szykowski. Jego zwłoki znaleziono dopiero dwa lata później.

Turnia “Okręt”

Turnia “Okręt”(1100 m) – jej filar i pionowe skały faktycznie przypominają dziób okrętu. Wysoka, charakterystyczna turnia skała jest dobrze widoczna ze szlaku turystycznego.

Schronisko na Hali Ornak

Schronisko Górskie PTTK na Hali Ornak – powstało w latach 1947-48, zostało wybudowane jako budynek zastępczy za spalone schronisko na Hali Pysznej. Z okien budynku rozciąga się widok na Kominiarski Wierch, Błyszcz i Bystrą.

Smreczyński Staw

Smreczyński Staw (1226 m) – polodowcowe jezioro morenowe, znajduje się u wylotu Doliny Pyszniańskiej i Hali Smreczyny, powyżej Doliny Kościeliskiej. Ma zupełnie inny charakter niż większość tatrzańskich jezior. Staw jest położony na równinie i otoczony lasem, ma bagniste brzegi porośnięte roślinami bagiennymi. Jest też stosunkowo płytki – średnia głębokość wynosi 1,8 m., maksymalna 5,3 m. Znajduje się na obszarze ochrony ścisłej „Pyszna, Tomanowa, Pisana”. Prowadzi tutaj czarny szlak turystyczny – od schroniska na Hali Ornak ok. 30 min. Nad jego brzegiem ustawiono kilka ławek można tu usiąść i odpocząć.

I jeszcze kilka informacji o Dolinie Kościeliskiej

Dolina od dawna związana była z hutnictwem. Wydobywano tutaj srebro, miedź, antymon, rudę żelaza. Na polanie Stare Kościeliska w 1783 r. powstała huta miedzi, wokół której powstała spora osada: stały chaty dla robotników, był też tartak, leśniczówka i karczma oraz kościółek. Później hutę miedzi przerobiono na hutę żelaza i zakład metalurgiczny. Wodę potrzebną do koła wodnego, które napędzało urządzenia w hucie, doprowadzano z zapory spiętrzonej na zaporze Kościeliskiego Potoku na wysokości Bramy Kraszewskiego. Zakład funkcjonował do 1841 r. – został zlikwidowany z powodu nieopłacalności.
W przeszłości przez Dolinę Kościeliską i Dolinę Tomanową prowadziła trasa kupiecka na Słowację. Oprócz kupców i przemytników „bywali” tu również zbójnicy, napadali nie tylko na kupców, ale też na zarząd huty w Starych Kościeliskach. Dowodem ich działalności są przekazy historyczne oraz nazwy skał: „Zbójnickie Okna”, „Zbójnicki Stół”, Zbójnicka Turnia”.
Pierwsi turyści pojawili się w dolinie pod koniec XVIII w. Bywali też tutaj pisarze: Stefan Żeromski, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Seweryn Goszczyński.
W czasie II wojny światowej w dolinie ukrywali się partyzanci.
Nazwa doliny pochodzi od wybudowanego dla robotników kościółka, który mógł stać w Starych Kościeliskach. Ale funkcjonuje również legenda, wg której w czasach najazdów tatarskich w dolinie schronili się mieszkańcy Podhala. Kiedy do doliny wjechał oddział wroga Górale zaatakowali ich gradem kamieni; po bitwie nie pochowano ciał zabitych – ich kości długo bieliły się w dolinie.

Źródło: Wielka Encyklopedia Tatrzańska, “Tatry Polskie” Józef Nyka